Anlaşmalı boşanma kararı ile ayrıldığı eşinden edindiği evi edinme tarihinden itibaren 5 yıl içinde satana eski eşe gelir vergisi var mı? Gelir İdaresi Başkanlığıözelgesine göre var. Gelir Vergisi Kanunu’nun değer artışı kazançlarının vergilendirilmesi ile ilgili düzenlemeleri açısından konuyu inceleyelim.
DEĞER ARTIŞI KAZANCI SAYILAN MAL VE HAKLAR
Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80’ncı maddesinde 'Değer Artışı Kazançlarının vergilendirilmesi' düzenlenmiştir. Maddenin 6’ncı bendinde; ivazsız yani karşılıksız edinmeler hariç, İktisap yani edinme şekli ne olursa olsun Gelir Vergisi Kanunu’nun 70’nci maddesinin birinci fıkrasında aşağıda yazılı mal ve hakların, edinme tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı kazancı olarak gelir vergisine tabidir.
Kanun maddesinde parantez içi hükmüne göre; gerçek usulde vergiye tabi çiftçilerin zirai üretimde kullandıkları gayrimenkuller ile kooperatiflerin ortaklarına bu sıfatları dolayısıyla tahsis ettikleri gayrimenkulleri tahsis tarihinde ortak tarafından satın alınmış sayılır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 70’nci maddesinde aşağıdaki bentlerinde yazılı gayrimenkul ve hakların edinme tarihinden itibaren 5 yıl içinde elden çıkarılması yani satılması, bedel karşılığında devir ve temliki, trampa veya takas edilmesi, kamulaştırılması ve sermaye şirketlerine sermaye olarak konulması değer artışı kazancı olarak gelir vergisine tabidir.
Aşağıda yazılı mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyedleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkulleredinme tarihlerinden itibaren 5 yıl içinde elden çıkartılması arizi kazanç olarak gelir vergisine tabidir.
- Arazi, bina, maden suları, menba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl üretim (istihsal) yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların ayrılmaz parçaları (mütemmim cüzileri) ve teferruatı;
- Voli mahalleri ve dalyanlar;
- Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar;
- Gemi ve gemi payları (Motorlu olup olmadıklarına ve tonilatolarına bakılmaz) ile bilumum motorlu yükleme boşaltma (tahmil ve tahliye) vasıtaları.
VERGİYE TABİ SAFİ DEĞER ARTTIŞININ HESAPLANMASI
Kanunun mükerrer 80’ncı maddesinde değer artışı kazancının menkul kıymet ve diğer sermaye araçlarının elden çıkartılmasından sağlananlar hariç olmak üzere 2021 yılı için 19.000 TL’si gelir vergisinden müstesnadır.
Burada önemli olan 'Safi Değer Artışını'tespit etmektir. Kanunun Mükerrer 81’inci maddesinde;
Hasılatın para dışındaki değerler ve menfaat olarak sağlanan kısmının tutarı Vergi Usul Kanununun değerleme ile ilgili hükümlerine göre tayin ve tespit olunur.
Maliyet bedelinin mükelleflerce tespit edilememesi halinde maliyet bedeli yerine; Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre, takdir komisyonlarınca tespit edilecek bedel, kazancı işletme hesabı esasına göre tespit edilen işletmelerde ise son bilançoda veya envanter kayıtlarında gösterilen değer esas alınır.
Elden çıkarma bedeli tespit edildikten sonra, mal ve hakların elden çıkarılmasında iktisap bedelinin belirlenmesi gerekir. Elden çıkarılan mal ve hakların, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Türkiye İstatistik Enstitüsünce (TÜİK) belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki artış oranında artırılarak tespit edilir. Şu kadar ki, bu endekslemenin yapılabilmesi için artış oranının %10 veya üzerinde olması şarttır.'
HASILATIN AYIN VEYA MENFAAT OLARAK SAĞLANMASI VEYA MALİYETİN TESPİT EDİLEMEMESİ
Hasılatın ayın ve menfaat olarak sağlanan kısmının tutarı Vergi Usul Kanununun değerleme ile ilgili hükümlerine göre tayin ve tespit olunur.
Maliyet bedelinin mükelleflerce tespit edilememesi halinde maliyet bedeli yerine; Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre, takdir komisyonlarınca tespit edilecek bedel, kazancı işletme hesabı esasına göre tespit edilen işletmelerde ise son bilançoda veya envanter kayıtlarında gösterilen değer esas alınmaktadır.(Gelir İdaresi Başkanlığı Balıkesir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 08.06.2021 tarih ve 46480499-120[2020/1732]-55351 sayılı özelgesi de bu yöndedir).
DEĞERLENDİRME
Yukarıda yasal düzenlemeleri ve mevcut uygulamayı anlattım. Ama özelge konusu anlaşmalı boşanmadan dolayı eşe verilen konutun 5 yıl içinde satılmasının gelir vergisine tabi tutulması uygulamada çokrastlanmayan bir uygulamadır.Verilen özelgede ise bu işlemin vergi konusuna girdiği açıkça belirtilmektedir.
Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80’nci maddesi gerekçesinde bu düzenlemenin süpekülatif kazançları vergilemeyi amaçladığıbelirtilmektedir. Özelge konusu olayda ise süpekülatif bir amaç olmadığı açıkça görülmektedir.
Diğer bir tartışmalı konu ise, konut devrinin karşılıksız olması. Bilindiği gibi, ivazsız intikaller Veraset ve İntikal Vergisine tabidir. Burada da bir çelişki görülmektedir.
Eşlerin biribirinden boşanmaları karşılığında bir edimden, bedelden kurtulması ivaz yani parasal bir karşılık mıdır? Yani Maliye boşanmak karşılığında verilen konutu bir ayın, yani para dışındaki değerlerden oluşan borçtan kurtulmanın karşılığı olarak mı kabul ediyor? Bayağı tartışmalı bir konu!
Sabri Arpaç
sabriarpacymm@gmail.com