ÇUKUROVA BEREKETLİ TOPRAKLARINI KAYBEDİYOR

Ekonomim Gazetesi’nden Ali Ekber Yıldırım, köşe yazısında Çukurova’nın bereketli topraklarını yazdı. İşte o yazı:

Henüz ortaokul sıralarındayken Yaşar Kemal’den, Orhan Kemal’den Çukurova’nın bereketli topraklarını, insanlarını öğrenmiştim. Şimdi Çukurova’ya her gittiğimde kitaptaki bereketli toprakları, o üretken, emekçi insanları arıyorum. Bize mirasmış gibi sahiplenmeye çalışıyoruz.  Romanlara, filmlere konu olan Çukurova pamuğu büyük ölçüde bitti. Tekstil tezgâhlarında Amerika Birleşik Devletleri, Yunanistan, Brezilya pamuğu dokunuyor.

Çukurova’nın suyu da tükeniyor. Geçen yıl çiftçilere resmi yazı ile “ekim yapmayın, su yok” denildi. Seyhan Sol Sahil Sulama Birliği, 24 Temmuz 2024 tarih ve 13743023.956-1313 sayılı yazı ile çiftçilerin güzlük ekim yapmamaları konusunda uyardı.

Çukurova’nın bereketli topraklarını da koruyamadık. Kitaplardaki pamuk tarlalarında şimdilerde beton binalar yükseliyor. Kamu yatırımları, konutlar, yollar ovaya yapıldı, yapılmaya da devam ediyor.

Türkiye İş Bankası’nın 1954 yılından beri faaliyet gösteren Adana Kozan Şubesi,  “Tarım İhtisas Şubesi” olarak yeniden düzenlendi ve açılışı yapıldı.

Çukurova bereketli topraklarını kaybediyor

Adana şehir merkezindeki Şakirpaşa Havalimanı yetersiz kalınca ya genişletilmesi ya da yeni bir havalimanı inşa edilmesi gerekiyordu. Yıllarca tartışıldı. Havalimanı yılan hikayesine döndü. Sonunda yer seçimi yapıldı. Çukurova’nın en verimli, sulu tarım arazisine Çukurova Uluslararası Havalimanı inşa edildi.  Geçen yıl hizmete açıldı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın verilerine göre havalimanının yapıldığı alan 800 hektar. Otoyol, bağlantı yolları ve havalimanının faaliyete geçmesi ile bu bölgedeki yeni yapılaşma yüzlerce, binlerce hektarlık tarım arazisi kaybedilecek.

Çukurova Uluslararası Havalimanı’nın yapıldığı verimli ova Tarsus’a 15, Mersin’e 45 ve Adana’ya 35 kilometre mesafede. Son iki hafta da 3 kez bu havalimanına indim ve İzmir’e geri döndüm. Her seferinde uçak doluydu. Yolcu kapasitesi açısından ihtiyaç olduğu görülüyor.  Havalimanının bölgeye turizm ve lojistik açıdan katkıları mutlaka olacaktır. Bölgenin tarımsal ürünlerinin ihracatı uçak kargo ile daha kolay yapılacaktır. Ancak, kaybedilen toprak olunca ve yakın zamana kadar narenciye, pamuk, sebze, meyvenin yetiştiği bu topraklara uçakla inerken gördüğüm manzara içimi acıtıyor.

Çiftçi her şeye rağmen üretiyor

Perşembe günü bir kez daha Çukurova’da, Adana’daydım. Türkiye İş Bankası’nın 1954 yılından beri faaliyet gösteren Adana Kozan Şubesi,  “Tarım İhtisas Şubesi” olarak yeniden düzenlendi ve açılışı yapıldı.

İş Bankası ülke genelinde 56 şubesini “tarım ihtisas şubesi” ne dönüştürüyor. Seçilen şubeler tarımsal üretimin yoğun olduğu, gelişmeye açık, büyük bölümü verimli ovalardaki şubeler. Mustafa Kemal Atatürk’ün kurucusu, Celal Bayar’ın ilk genel müdürü olduğu Türkiye İş Bankası tarıma destek olmayı sürdürüyor.

Adana’nın Kozan İlçesi tarımsal potansiyeli oldukça yüksek. Ürün çeşitliliği ve üretilen ürünlerin değerlendirilmesi açısından önemli özelliklere sahip. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 1 Ocak 2025 tarihi itibariyle uygulamaya koyduğu “planlı üretim” kapsamındaki 13 üründen 11’i Kozan’da destekleme kapsamında. Bu ürünler sırasıyla arpa, ayçiçeği(yağlık) buğday, fasulye(kuru), mercimek, mısır(dane), nohut, pamuk, patates, soğan ve soya. Destekleme kapsamındaki ürünlerden sadece aspir ve kanola yok.

Kozan’da öne çıkan ürünler ise hububat, narenciye, Trabzon hurması, bal ve keçi boynuzu. Narenciyede Kozan portakalı coğrafi işaret ile tescillenmiş önemli bir ürün.

Kozan hurması marka olacak

Hurmada ise üretim ve bununla birlikte sanayisi de gelişiyor. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 2024 yılında ülke genelinde 142 bin ton Trabzon hurması üretildi. Bunun yaklaşık 40 bin tonu Adana Kozan’da üretiliyor.

Kozan’da üretilen Trabzon hurması yaş veya kurutulmuş olarak satılıyor. Yaş olarak kilosu bu yıl 20-25 liradan satılırken kurusu 100 liradan başlayıp 200 liraya kadar çıkıyor. Cips haline getirildiğinde fiyatı 350-400 liraya ulaşıyor.

Trabzon hurmasının Kozan’da üretimi her geçen yıl yaygınlaşırken, yarattığı istihdam da çok önemli. Hurmanın hasadında, soyulmasında ve ipe dizilmesinde el emeği var. Çok sayıda kadın hurma soyma ve ipe dizme işinde çalışıyor. İlçe ekonomisine önemli katkı sağlıyor. Hurma üretiminin artması ile bunu sanayide değerlendirmek üzere yeni yatırımlar da yapılıyor. Bölge için önemli bir gelir kaynağı. Trabzon hurmasının adı Kozan hurmasına dönüşürse kimse şaşırmasın. Kozan hurması yakın gelecekte markla olabilir.

Arıcılık ve kooperatifleşmenin getirdiği başarı

Kozan’ın en önemli gelir kaynaklarından birisi de arıcılık. Marketlerde “Binboğa” markası ile gördüğünüz ballar, Kozan’da faaliyet gösteren Kozan Bal Tarım Satış Kooperatifi’ne ait.

Kooperatif  Başkanı Emrah Zararsız ile sohbetimizde bölge için arıcılığın önemini ve sahte balın üreticiye zararlarını anlattı.

Kozan Bal Tarım Satış Kooperatifi Başkanı Emrah Zararsız’ın anlattıkları özetle şöyle: “Kooperatifimiz 1973 yılında 30 civarında üye ile kuruldu. Şu anda 1550 arıcı ailenin ortak olduğu Türkiye’nin en büyük bal kooperatifi. Aile ortaklığı olduğu için aslında çok geniş bir ortak yapısı var.  O yıllarda, 1973’te arıcılarımız o zaman araba yok. Atla, eşekle Binboğa dağlarına göçerlermiş. Balı oradan getirdikleri için adını Binboğa balı koymuşlar.

Kooperatifin yıllık 8 bin ton bal üretimi var. Amacımız üretici ile tüketiciyi buluşturmak. Bal üretiyoruz, tüketiciye ulaştırıyoruz. Ne kazansak ortaklarımıza dağıtıyoruz. Tüm ulusal marketlerde, yerellerde balımız var. Tam 8 yıldır Milli Savunma Bakanlığının balını biz tedarik ediyoruz.”

Arıcıya en büyük destek sahte balın önlenmesi olur

Kozan olarak ilçe bazında en büyük bal üreticisi olduklarını belirten Emrah Zararsız: ”İl bazında Ordu ilk sırada, Kozan’daki üretimle Adana ikinci sırada. Bal denilince akla ne yazık ki taklit ve tağşiş geliyor. Türkiye’nin bal üretimi 112 bin ton, tüketimimiz 250 bin ton. Avrupa’da balda glikoz varsa ambalajında glikoz olduğu yazıyor. Bizde yazmıyor.

Kooperatif ortaklarımız Türkiye genlinde gezgin arıcılardır. Sivas, Kayseri’de yayla balı, Muğla ve yöresinde çam balı, Elazığ ve Malatya’da keven - kekik balı, Muş’ta yayla balı, Konya’da ayçiçeği balı, Adana ve yöresinde sadece narenciye ve ayçiçeği balı üretiliyor. Arıcılarımız gezginci olduğu için biz balları topluyoruz, laboratuarda analiz ediyoruz. Bal konusunda en gelişmiş laboratuara sahibiz. Analiz yapmadan bal almıyoruz. Analizden geçenleri ambalajlayıp satıyoruz ve parasını ortaklarımıza ödüyoruz.

Şu anda 6 bin metrekare kapalı alandaki tesisimizle iç piyasaya çalışıyoruz. Adana Organize Sanayi Bölgesi’nde yeni bir yatırım yapıyoruz. Kapasitemiz 4 katına çıkacak o zaman ihracat yapacağız. Türkiye’de birkaç yıldır pazar lideriyiz o zaman dünyada pazar lideri olmak istiyoruz.

Arıcılığın bitmemesi için elimizden gelen mücadeleyi veriyoruz en önemli sorunumuz taklit ve tağşiş. Taklit ve tağşiş oldukça arıcı para kazanamaz. Bakanlıktan destek istemiyoruz sahte bal engellensin o en büyük destek olur.”

Keçiboynuzunun yüzde 40’ı Kozan’da üretiliyor

Kozan Belediye Başkanı Mustafa Atlı’nın verdiği bilgiye göre Türkiye’de keçiboynuzu üretiminin de yüzde 40’ı Kozan’da gerçekleşiyor. Bu da önemli bir üretim.

Kozan Tarım İhtisas Şubesi’nin açılışına, Türkiye İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Sezgin Yılmaz,  KOBİ ve İşletme Bankacılığı Satış Bölüm Müdürü Zafer Arslan, Tarım Bankacılığı Pazarlama Bölüm Müdürü Umut Yiğit, Kozan Kaymakamı Bahattin Alp Arslanköylü, Kozan Belediye Başkanı Mustafa Atlı, Kozan Ticaret Odası Başkanı Mustafa Kandemir, İmece Mobil CEO’su İlker Mehmet Sağlam, İş Bankası’nın İstanbul’dan gelen birim müdürleri ve çalışanları, bölge ve şube müdürleri, kadın kooperatiflerinin temsilcileri, üreticiler, çiftçiler, Kozan Tarım İhtisas Şubesi Müdürü Mustafa Doğan ve çalışanlar katıldı. Açılışta, İş Bankası’nın Meraklı Tohum Projesi kapsamında 4-6 yaş arası çocuklara da tarım konulu drama atölyesinde minikler tohumları toprakla buluşturdu.

Kozan’ın konumu da stratejik

Türkiye İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Sezgin Yılmaz, şubenin açılışındaki konuşmasında Kozan’ın, Çukurova ve İç Anadolu arasındaki kapı konumuyla stratejik bir yerleşim yeri olduğuna dikkat çekti. İlçede ekonomik gelirin büyük kısmının tarımdan elde edildiğini hatırlatan Yılmaz ilçede 600 bin dekardan fazla tarım arazisi bulunduğunu söyledi.

Kozan’da buğdaydan mısıra, narenciyeden ayçiçeğine kadar geniş bir ürün yelpazesi olduğunu, ilçenin aynı zamanda Türkiye’nin en önemli bal üretim merkezleri arasında yer aldığını belirten Yılmaz, İş Bankası’nın tarım bankacılığı vizyonu doğrultusunda Kozan Şubesi’ni de Tarım İhtisas Şubesi olarak hizmete aldıklarını ifade etti.

Tarımın, insanlığın geleceği için kritik bir sektör olduğunu vurgulayan Sezgin Yılmaz, sözlerini şöyle sürdürdü:“Tarım dünyanın en verimli üretimi. Bir buğday tanesi ekim yapılarak, yeniden onlarca buğday tanesi doğurur. Başka hiçbir iş kolunda buna rastlamak mümkün değil. Bunu bize toprak veriyor. Doğanın, toprağın kendi içinde dengesi var. Üretimimizi bu dengeyi bozmadan gerçekleştirmeli ve toprağın kendi yaşamına saygı duymalıyız. Sürdürülebilir tarıma geçmemiz kaçınılmaz. Bunu nasıl yapacağız peki? Öncelikle teknolojiyi; biyopestisitleri, mikrobiyal gübreleri; havayı daha az kirleten traktörleri kullanacağız. İmece Mobili kullanarak sulama önerisi alacağız, gübreleme önerisi alacağız, doğru miktarda su ve gübre kullanıp hem maliyeti düşüreceğiz hem de verimi arttıracağız.”

Tarım ihtisas şubeleri bilgi paylaşım ve yayma merkezleri

Finans alanındaki işlerinin haricinde, açtıkları tarım ihtisas şubelerinin bilgi paylaşım ve yayılma merkezi olarak konumlandırdıklarını belirten Yılmaz: “Burada yapacağımız etkinliklerle beraber çocukları, gençleri, çiftçi kadınlarımızı ve üreticilerimizin tamamını akademisyenlerle,  alanlarında uzman hocalarımızla, tarım yazarlarımızla, önder çiftçilerle buluşturup dertleri, sıkıntıları, sorunları, problemleri neyse birlikte konuşarak çözüm üretmeyi de temel amaç olarak kendimize edindik.”dedi.

Özetle, bir yandan küresel ve yerel boyutta tarımda sorunlar yaşanırken, toprağı, suyu, çiftçiyi üretimde tutmak için ciddi çaba gösterenler de var. Tüm sorunlara rağmen üreten çiftçilerimiz ve onların emeğine değer katanlar var. Bu nedenle umutsuz olmaya gerek yok. Adana Kozan’da da çiftçilerle sohbetimizde bu umudu gördük.