Çukurova Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bilgehan Güzel, evsel ürünlerin kalitesini artırmak için kullanılan PFC maddesinin, doğurganlığın azalması, düşük riski, hiperaktivite, kolestrol düzeyinde artış, triod hormon düzeyinde bozulma ve mesane kanserine yol açtığına dikkat çekti.Güzel, ürün alırken içinde PFC maddesinin olup olmadığına mutlaka dikkat edilmesi gerektiğini söyledi.
Prof. Dr. Bilgehan Güzel, hayatımızın her alanında büyük bir memnuniyetle kullandığımız dayanıklı evsel ürünlerle ilgili çarpıcı açıklamalarda bulundu. Evsel ve endüstriyel ürünlere uzun süre dayanıklılık ve ayrıcalıklı pek çok özelliklerin kazandırılması için, perflorooktan sülfonat (PFOS), perflorooktanoik asit (PFOA) gibi fazla sayıda flor içeren kimyasal (PFC) maddelerin kullanıldığına dikkat çeken Prof. Dr. Bilgehan Güzel, bu tür kimyasalların üretimleri, kullanımları ve kullanım sonrası yarattığı çevre kirlilikleri ve insan sağlığını tehdit eden etkileri konusunda hergeçen gün yeni bilgilerin yayınlandığını belirterek, PFC’lerin hangi ev araçlarında bulunduğundan, alınması gereken önlemlere kadar şu bilgileri verdi:PFC’ler hangi ev gereçlerinde bulunur?
“Kir tutmayan halılar, suya ve yağa dirençli kumaşlar, yanmaz döşemeler, teflon kaplı tüm mutfak ve ev ürünleri (tencere, tava, ütü servis kaşığı vb.), fast-food ambalajları, kağıt tabak ve bardaklar, kozmetik ve eczacılıkta kullanılan bazı tutkallar, elektronik, temizlik ürünleri, otomobil pasta ve cilaları, böcek ilaçları, boyalarda kullanılabilmektedir. PFC’ler mükemmel dayanımları nedeniyle birçok endüstriyel kullanım için ideal kimyasallardır, ancak bu dayanıklılık hem çevre hemde insan sağlığı açısından ise büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Araştırmalar, yarılanma sürelerinin insan bünyesinde PFOS için 5,4 yıl, PFOA için ise 3,8 yıl olduğunu bildirmektedir.
Bünyemize nasıl alıyoruz?
PFC’lerin insan vücuduna geçişleri henüz ayrıntılı olarak anlaşılamamış olsada, beslenme yoluyla alımların en önemli kaynak olduğu bilinmektedir. Özellikle fast-food türü yiyeceklerin paketlenmesinde kullanılan malzemelerin yağ ve suya karşı direnç sağlayan kaplamalardaki PFC’ler yiyecek üzerine geçerek vücudumuza taşınmaktadır. Mikrodalga fırında pişirilen patlamış mısır torbaları PFC’leri yiyecek üzerine aktaran malzemelerin başında geliyor.
Hayvansal ve bitkisel ürünler, içme suyu, teflon ve benzeri pişirme kapları beslenme yoluyla PFC alımının diğer kaynakları. Kir ve yağ tutmazlık işlemleri yapılmış halı ve döşemelik kumaşlar, bu malzemeler için hazırlanan özel deterjanlar, taş ve ağaç için geliştirilmiş yeni nesil izolasyon malzemeleri temas veya solunum yoluyla PFC’lerin vücudumuza alımının kaynakları arasında. Vücudumuza bu kadar kolay aldığımız PFC’lerin alınan miktarının yarısını ancak 5,4 yılda atabilmemiz, dikkat etmediğimiz takdirde vücudumuzda birikimini her geçen gün arttıracağını göstermektedir.
Hamilelik öncesi etkilerinin yanı sıra, hamilelikte kordon yoluyla, doğum sonrasında ise anne sütüyle bebeklere PFC’lerin geçtiğinin belirlenmiş olması bayanların bu konuda çok daha duyarlı olması gerektiğini göstermektedir.
İnsanlardaki PFOS ve PFOA düzeyi nedir?PFOS ve PFOA miktarını belirlemek amacıyla kan, göbek bağı kanı, karaciğer dokusu, döllenme sıvısı, yeni doğum yapmış bayanların göğüs sütü olmak üzere insan vücudu geniş çapta incelenmiştir. Yapılan incelemeler hemen hemen herkesin kanında belirlenebilir miktarda PFOS, PFOA ve diğer PFC’lerin bulunduğunu göstermektedir. A.B.D.’de 12-18 yaşındaki çocuklarda 2000 yılı öncesi PFOS ve PFOA miktarları 35,2 ng/mL iken, bu tür kimyasalların yasaklandığı 2000 yılı sonrasında bu değerlerin 4 yıl içinde % 30 oranında düşerek 25,2 ng/mL ye gerilediği bildirilmiştir. Yetişkinler üzerinde 2000 yılı sonrası yapılan çalışmalarda (20-80 yaş) bu miktarların A.B.D.’de 25 ng/mL, Danimarkda 38 ng/mL, Kanada’da 18 ng/mL iken ülkemizde olduğu gibi hiçbir yasaklamanın bulunmadığı Çin’de ise 141 ng/mL olduğu belirlenmiştir.
İnsan sağlığı üzerine etkileri?PFC’lerin insan sağlığı üzerine etkilerini geniş ölçekte inceleyen az sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalarda PFC’lerin; Kadınlarda doğurganlığı azalma, Erkeklerde sperm kalitesinde düşüş, Düşük kilolu doğum, Hiperaktiviteye, Toplam ve kötü kollestrol düzeyinde artma, Troid hormon seviyesini değişme, gibi etkilere neden olduğu bildirilmiştir. Ayrıca bu tür kimyasalların üretildiği bölgelerde yaşayanlar üzerinde yapılan çalışmalarda ise hamile kadınların tansiyonlarında düzensizlik, düşük yapma, ürik asit düzeyinde yükselme gözlenmiştir. Bu tür kimyasalların üretim tesislerinde çalışanlarda ise yukarıda sayılan rahatsızlıklara ek olarak prostat ve mesane kanserine yakalanma risklerinde yükselme olduğu bildirilmiştir. Görüldüğü gibi cenin düzeyinde başlayıp, bebeklik, çocukluk gibi insanın tüm gelişim evrelerinde etkin olan bu maddeler önlem alınmadığı takdirde tüm topluma yayılan bir sorun olarak karşımıza çıkacaktır.
PFC alımına karşı neler yapmalıyız.PFC leri ürünlerle temas sonrası birşeyler yemeden önce mutlaka elimizi yıkamalıyız.
Fast food veya paketlenmiş hazır gıdalardan uzak durmalı, özellikle bu ürünleri kendi paketlerinde kesinlikle ısıtmamalıyız.
Florlu ürünlerle işlem gördüğü belirtilen halı ve mobilyadan uzak durmalı hatta bu tür ürünleri satın alırken PFC kullanılıp kullanılmadığını sorgulamalıyız.
Leke ve kir tutmayan tekstil ürünleri ile teflon kaplı malzemelerden uzak durmalıyız.
Kişisel bakım ürünlerinde içerikleri mutlaka istemeli ve incelemeliyiz (Pudra, oje, traş kremi, losyonlar v.b.)
İç mekanlarda tozumayı mümkün oldukça azaltmalı, polen filitreli veya su tuzaklı elektrikli süpürgeler kullanmalıyız.
Klimalarımızın temizlik ve polen filtresi değişimini yılda bir kez mutlaka yapmalıyız.
