Ülkemizde; 2021 yılında 987 bin büyükbaş, 2 milyon 700 bin küçükbaş, 2022 yılında 872 bin büyükbaş, 2 milyon 600 bin küçükbaş, 2023 yılında ise 847 bin büyükbaş, 2 milyon 800 bin küçükbaş hayvan kurbanlık olarak kesildi
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, yaklaşan Kurban Bayramı öncesi kurbanlık fiyatları hakkında değerlendirmelerde bulundu.
“Kurban Bayramı, dinimizde yardımlaşma ve paylaşma kültürünün en önemli göstergelerinden biridir” diyen Bayraktar, açıklamasını şöyle sürdürdü;
“Bayram, dini bir vecibenin yerine getirilmesinin yanı sıra, hayvancılık sektörü başta olmak üzere birçok sektörü de ekonomik açıdan olumlu etkiliyor. Kurban Bayramı için milyonlarca hayvan aylar öncesinden besiye alınıyor ve 4 gün gibi kısa bir sürede kesiliyor.
Beslenme amaçlı hayvan alımları, beslenen kurbanlıkların satışları için ödenen para, yem, veteriner hizmetleri, hayvanların satış merkezlerine nakilleri, satış yeri kiraları, kişisel masraflar, kasap kesim ücretleri ve derilerin satılmasına kadar birçok ticari faaliyet bu dönemde yapılıyor. Bütün bunlar ekonomik anlamda büyük meblağlara ulaşıyor.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği olarak her yıl olduğu gibi bu yıl da çeşitli illerde, Ziraat Odalarımız aracılığıyla derlediğimiz kurbanlık fiyatlarını ve Kurban Bayramına yönelik beklentilerimizi paylaşıyoruz.
Bu yıl kurbanlık fiyatları geçmiş yıllara göre daha fazla değişkenlik gösteriyor. Özellikle bayram öncesinde et fiyatlarında meydana gelen değişimler, kurbanlık fiyatları arasındaki makasın açılmasına neden olurken, kurban almak isteyen vatandaşlarımıza ise kafa karışıklığı yaşatıyor.”
Kurbanlık hayvan sayısı
“Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından açıklanan kesilen kurbanlık hayvan sayılarına bakıldığında ülkemizde; 2020 yılında 963 bin büyükbaş, 2 milyon 800 bin küçükbaş, 2021 yılında 987 bin büyükbaş, 2 milyon 700 bin küçükbaş, 2022 yılında 872 bin büyükbaş, 2 milyon 600 bin küçükbaş, 2023 yılında ise 847 bin büyükbaş, 2 milyon 800 bin küçükbaş hayvan kesildi.
Ülkemizde alım gücünün azalması ve kurbanlık fiyatlarındaki ciddi artışlar nedeniyle bu yıl büyükbaş kesimlerinde geçen yıla göre en az yüzde 20, küçükbaş kesimlerinde ise en az yüzde 10 civarında bir azalış olacağını tahmin ediyoruz.
Son yıllardaki kurban satışlarını da göz önünde tuttuğumuzda bu yıl yaklaşık olarak 680 bin büyükbaş ve 2 milyon 500 bin küçükbaş hayvan olmak üzere toplamda 3 milyon 180 bin kurbanlık hayvan kesileceğini öngörüyoruz.”
Ülke geneli kurbanlık hayvan fiyatları
“Kurbanlık fiyatları ve satış şekli illere göre farklılık arz ediyor. Kimi yerlerde canlı ağırlık (baskül) ve et (karkas) fiyatı üzerinden, kimi yerlerde ise canlı hayvan (kabala) üzerinden pazarlık yöntemiyle, ya da hisseli satışlar yapılıyor. Son zamanlarda özellikle büyükşehirlerde kesim fiyatı da hayvan satış fiyatına dâhil ediliyor.
Kurbanlık hayvan fiyatları; illere, canlı ağırlığa, ırkına (yerli-kültür) ve büyükbaşta inek, düve, tosun, küçükbaşta koyun, koç, keçi olmasına göre farklılık gösteriyor.
Ziraat Odalarımızdan aldığımız verilere göre ülkemizde ortalama fiyatların; hayvan başına büyükbaşta 75 bin lira ile 250 bin lira, küçükbaşta ise 8 bin lira ile 25 bin lira arasında değişeceği görülüyor. Canlı ağırlık fiyatının ise kilogram başına büyükbaş hayvanlarda 200 lira ile 300 lira, küçükbaş hayvanlarda 180 lira ile 300 lira arasında olacağını tahmin ediyoruz.
Ülke ortalamasına bakıldığında, büyükbaş hayvanların canlı kilogram fiyatının 248 lira, küçükbaş canlı kilogram fiyatlarının ise 244 lira olduğu görülüyor.
Fiyatlar, geçen yıla göre, büyükbaşta yüzde 68,8, küçükbaşta ise yüzde 88,4 oranında arttı. Ortalama fiyat kilogram başına büyükbaşta 147 liradan 248 liraya, küçükbaşta ise 130 liradan 244 liraya çıktı.
Canlı kilogram olarak büyükbaş hayvan fiyatları, satışların en fazla olduğu üç büyük ilimizden, İstanbul’un Avrupa yakasında 250 lira ile 300 lira, Anadolu yakasında 240 lira ile 300 lira, Ankara’da 230 lira ile 280 lira, İzmir’de 250 lira ile 270 lira arasında değişiyor.
Küçükbaş hayvan fiyatları ise canlı kilogram olarak, İstanbul’un Avrupa yakasında 240 lira ile 300 lira, Anadolu yakasında 230 lira ile 300 lira, Ankara’da 240 lira ile 280 lira, İzmir’de 250 lira ile 300 lira arasında seyrediyor.”
“Kurbanlık hisse bedelleri İstanbul’da 22 bin lira ile 35 bin lira, Ankara’da 20 bin lira ile 32 bin lira arasında değişiyor”
“Büyükbaş hayvanlarda hisseli satışlar da yapılıyor. Hisse fiyatları illere göre değişmekle birlikte 18 bin lira ile 35 bin lira arasında seyrediyor.
Bazı illerimizde hisseli satışlarda kişi başı hisse bedeli; İstanbul’da 22 bin lira ile 35 bin lira, Ankara’da 20 bin lira ile 32 bin lira, İzmir ve Bursa’da 18 bin lira ile 30 bin lira, Kahramanmaraş’ta 20 bin lira ile 25 bin lira, Erzurum, Sakarya ve Malatya’da 20 bin lira ile 30 bin lira, Antalya, Karaman ve Kastamonu’da 18 bin lira ile 25 bin lira arasında değişiyor. Bu fiyatlar bayram yaklaştıkça talebe göre değişebilecektir.”
Vekâletle kesim
“Kurban Bayramı döneminde birçok dernek ve vakıf, hayır işlemeyi düşünen vatandaşlarımızın verdiği vekâletle, onlar adına kurban kesmek için faaliyet içine giriyor. Ülkemizde yurt dışında vekâletle kurban kesimi giderek artıyor.
Geçmiş yıllarda vakıf ve derneklerin yurtiçi ile yurtdışı vekâlet ücretleri hemen hemen aynıyken bu makas son 3 yıldır giderek açıldı, 2024 yılında yüzde 173’e kadar yükseldi.
Vakıf ve derneklerin yurtdışı fiyatlarını ülke içi fiyatlarına göre daha düşük tutması birçok vatandaşın ucuz diye oralara yönelmesine neden oluyor, bu da iç pazarda yetiştiricilerimizin satışlarını olumsuz etkiliyor.
Ülke içindeki ve dışındaki muhtaç Müslümanlara yapılacak her kuruş yardımın daima destekçisiyiz. Ancak şunu da unutmamız gerekir. Kurban kesimini yurt içinde yapıp, elde edilen eti soğuk zincirde yurt dışındaki Müslümanlara gönderirsek üreticilerimizi ve hayvancılığımızı korumuş oluruz.
Tüm dernek ve vakıflardan bu hassasiyete uyarak Müslüman kardeşlerimiz için aracılık yapmalarını bekliyoruz. Diğer taraftan dernek ve vakıflara yatırılan paraların kurban kesiminde kullanılması ve bunların iyi bir şekilde denetlenmesi çok önemlidir. Vekâleten kurban kesmeyi taahhüt eden bu kuruluşların, bu dönemde ne kadar hayvanı nereden aldığı, hangi şartlarda ve nerelerde ne kadar kurbanlık kestiği, vekâleti veren kurban sahibinin vekâletinin yerine getirilip getirilmediği yetkili kurumlar tarafından sıkı bir şekilde kontrol edilmelidir. Aksi takdirde hem hayır işlemeyi düşünen vatandaşlarımızın hem de üreticilerimizin mağduriyeti söz konusu olabilecektir.
Ayrıca dernek ve vakıflar kar amacıyla hareket etmemeli, toplu alımlarda üreticinin hakkını koruyacak fiyat politikası uygulamalıdır.”
Fiyat değişim nedenleri
“Geçtiğimiz dönemde damızlık hayvanların kesime gitmesiyle birlikte besiye alınan hayvan sayısındaki azalış et fiyatlarını artırdı. Geçen yıl 239 lira olan ortalama dana karkas fiyatı bu yıl yüzde 45,9 oranında artarak 348 liraya, 345 lira olan kuzu karkas fiyatı yüzde 89,8 oranında artarak 408 liraya yükseldi.
Diğer yandan yüksek enflasyonun yanında yem, işçilik, veteriner, ilaç, elektrik, nakliye ve benzeri masraflarda meydana gelen artışlar da kurbanlık fiyatlarının yükselmesinde etkili oldu.
Üreticilerimizin işletmelerinde çalıştırdıkları bir işçiye ödedikleri brüt asgari ücret geçen yıl 10 bin 8 lira iken bu yıl yaklaşık yüzde 100 artışla 20 bin 2 liraya yükseldi.
Geçen yıl tonunu 7 bin 230 liraya aldıkları besi yemi bu yıl yüzde 41 artışla 10 bin 188 lira, 5 bin 746 liraya aldıkları kuru yonca otu yüzde 24,5 artışla 7 bin 153 lira oldu.
İşletmelerinde kullandıkları elektriğin kilovatı geçen yıl 214 lira iken bu yıl yüzde 20 artışla 250 liraya yükseldi. Mazot fiyatları ise geçen yıla göre yüzde 109 artarak 20 liradan, 41 liraya yükseldi.
Geçen yıl Kars’tan; Ankara’ya 28 bin liraya giden nakliye aracı bu yıl 47 bin liraya, İstanbul’a 38 bin liraya giden araç 58 bin liraya, Bursa ve İzmir’e 40 bin liraya giden araç 60 bin liraya gidiyor.”
“Hayvan satış yerlerindeki çadırlardan hala yüksek kiralar alınıyor”
“Kurbanlık satmak isteyen üreticiler, büyükşehirlerde her ilçede farklı olmak üzere satış yerlerine çadır kirası ödüyor. Fiyatlar illere ve ilçelere göre farklılık gösteriyor.
Kurban çadırlarından yüksek ücretler alınmaması yönünde belediyelere her yıl çağrıda bulunmamıza rağmen, ne yazık ki bu yüksek fiyat uygulaması devam ediyor.
Kurban satıcıları 15 gün kaldıkları sürede; Ankara’da 12 bin lira ile 25 bin lira, Bursa’da 25 bin lira ile 50 bin lira, İzmir’de 25 bin lira ile 65 bin lira, İstanbul’da ise 50 bin lira ile 120 bin lira arasında çadır kirası ödüyorlar.
Belediye başkanları bu konuda hassasiyet göstermelidir. Gelin üreticimizin elinden tutalım, onlara destek olalım. Hayvan satış yerlerinden mümkünse ücret almayın ya da cüzi bir fiyattan kiralayın. Bu alanları gelir kapısı olarak değil, hizmet kapısı olarak görelim. Üreticilerimizin maliyeti ne kadar düşerse vatandaşın kesesine de o kadar olumlu etki edecektir.
Diğer yandan kurbanlık kesim alanlarında ciddi yoğunluk oluşuyor. Yoğunluğun oluşması ve kesim yerlerinde yaşanan mağduriyetler, vatandaşların kurban kesim alanı tercihlerini kısıtlıyor. Belediyelerin yaşanan yoğunluklara karşı kesim alanlarını artırması ve kesim yerlerinde hijyen kurallarına dikkat edilmesi noktasında tedbirler alması son derece önemlidir.”
“2024 yılında kurbanlık hayvanlara yaklaşık 107,3 milyar lira ödeneceğini tahmin ediyoruz”
“Ortalama 400 kilogram canlı ağırlığa sahip büyükbaş hayvanın canlı kilosunun 248 lira civarında satılacağı düşünüldüğünde, bayram süresince kesilecek yaklaşık 680 bin büyükbaş hayvana ödenecek para 67 milyar 545 milyon lirayı aşacaktır.
Bir küçükbaş hayvanın ortalama 15 bin 900 liradan satılacağı tahminiyle, kesilecek yaklaşık 2 milyon 500 bin küçükbaş hayvana ödenecek para ise 39 milyar 750 milyon lira olacaktır. Toplamda halkımızın kesilecek 3 milyon 200 bine yakın kurbanlık için 107 milyar 300 milyar liraya yakın para ödeyeceğini tahmin ediyoruz.”
“Ekonomiye kazandırılacak tahmini deri değeri 426,4 milyon liradır”
“Standartlara uygun kesilmiş ve tuzlanmış yaş koyun derisinin âdeti yaklaşık 50 liraya satılıyor. Tahmini 2 milyon 500 bin küçükbaş hayvan kesileceği hesap edildiğinde küçükbaş hayvanların derilerinin ekonomik değeri yaklaşık olarak 125 milyon lirayı bulacaktır.
Ayrıca 400 kilogramlık bir sığırdan ortalama 30 kilogram deri çıkıyor. Standartlara uygun elde edilmiş, tuzlanmış sığır derisinin kilosunun 20 lira olduğu göz önüne alındığında kesilecek 680 bin büyükbaş hayvandan elde edilecek derinin değeri 408 milyon liraya ulaşacaktır.
Standartlara uyulduğu takdirde kurbanlıklardan toplamda yaklaşık 533 milyon liralık deri geliri elde edilecektir. Fakat kurbanlıklar çoğu yerde ehil olmayan kişiler tarafından kesildiği için deride ciddi olarak ekonomik kayıp oluşuyor. Bu kaybın yüzde 20'ler civarında olduğu ve toplam kaybın 106 milyon 600 bin lirayı bulacağını tahmin ediyoruz. Buna göre, kayıplar nedeniyle, Kurban Bayramında ekonomiye kazandırılacak tahmini derinin değeri 426 milyon 400 bin lira civarında kalacaktır.
Ziraat Odalarımızdan aldığımız bilgilere göre özellikle küçükbaş hayvan derilerini kimse almıyor, bu deriler mecburen çöpe atılıyor. Bu ülkemiz açısından önemli bir kayıptır. Yetkililerin bu konuya eğilmesi, ekonomik kaybın önüne geçecek tedbirleri almasını bekliyoruz.”
“Kasaplara ödenen tahmini para 2,3 milyar lirayı bulacak”
“Kurban bayramı son yıllarda kasaplar için önemli bir gelir kapısı oldu. Kasaplar, hayvanları kesme, yüzme, parçalama gibi işler için yaptıkları işe göre farklı bir ücret alıyor. Kimileri sadece kesip dörde bölüyor, kimileri ise detaylı parçalıyor. Ücretler de buna göre değişiyor.
Kasaplar büyükbaş hayvanda sadece kesip, derisini yüzüp, dörde bölmek için 3 bin lira ile 5 bin lira arası, detaylı parçalamak için 5 bin lira ile 10 bin lira arası, küçükbaşta ise 500 lira ile bin lira arası ücret talep ediyor.
Büyükbaş hayvanların ortalama yarısının kasaplar tarafından yaklaşık 4 bin lira ücret mukabilinde kesileceği tahminiyle, 340 bin büyükbaş hayvan için kasaplara ödenecek meblağ 1 milyar 400 bin lira olacaktır. Aynı şekilde küçükbaş hayvanların yarısının kasaplar tarafından ortalama 750 lira ücret karşılığında kesileceği hesabıyla 1 milyon 250 bin küçükbaş hayvan için kasaplara ödenecek tutar 937,5 milyon lirayı bulacaktır. Buna göre, kasaplara ödenecek bedel toplamda tahmini 2,3 milyar liraya yaklaşacaktır.
Bunların yanı sıra kelle, işkembe, bağırsak gibi sakatatlar kurban kesenler tarafından çoğunlukla alınmıyor, kesim yerlerine veya toplayıcılara bırakılıyor. Bu da ciddi bir ekonomik kayba sebep oluyor.”
“Et ve Süt Kurumu bayram sonrasında elde kalan hayvanları üreticiyi mağdur etmeyecek bir fiyattan almalıdır”
“Ziraat Odalarımızdan aldığımız bilgilere göre bu sene kurbanlık satışları geçmiş yıllara göre yavaş seyrediyor. Temennimiz talebin canlanarak satışlarda beklenilen hızın yakalanması, üreticilerin hayvanlarının tamamını uygun fiyata satarak emeklerinin karşılığını almasıdır.
Satışların beklendiği gibi gerçekleşmemesi durumunda bayram döneminde satılamayan hayvanlar, Et ve Süt Kurumu tarafından üreticilerin yaptığı ek masraflar da dikkate alınarak üreticilerimizi mağdur etmeyecek bir fiyattan satın alınmalıdır. Bu durum kurbanlık yetiştiriciliğinde sürdürülebilirlik açısından çok önemlidir.
Son olarak aylardır büyük bir emekle yetiştirdiği hayvanlarını kurban pazarlarına getiren tüm üreticilerimize bol ve bereketli kazançlar diliyor, kurban bayramlarını şimdiden tebrik ediyorum.”
