Otoyol ve paralı köprülerde her gün binlerce araç geçmektedir. Bunların büyük bir bölümü de ticari ya da ticari işletmelere kayıtlı araçlardır. Zaman ve trafik sıkışıklığı nedeniyle araçların ön camında bulunan OGS/HGS elektronik kayıtlar nedeniyle nakit geçişe gerek duyulmadan hızlı geçiş yapılmaktadır. Bu yazımızda bu araçların geçiş ücretlerinin vergi kanunları bakımından gider yazılması ile katma değer vergilerinin indirim konusunu edilmesi ve yap-işlet-devret (YİD)modeli ile ulusal ve uluslararası konsorsiyumlar verilenlerin vergilemelerini inceleyeceğiz.
2021 YILI OTOYOL VE KÖPRÜ GEÇİŞ ÜCRETLERİ
Paralı otoyollar ve köprüler Karayolları Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğunda işletilmektedir. Geçişler OGS (Otomatik Geçiş Sistemi) ve HGS (Hızlı Geçiş Sistemi) olmak üzere iki şekilde olmaktadır. Getirilen bu sistemler sayesinde daha hızlı ve seri biçimde seyretmektedirler. Köprü ve otoyol geçiş;
15 Temmuz Şehitler Köprüsü ; otomobiller 13,25 , hafif ticari araçlar 17,00, motosikletler 5,25,
Fatih Sultan Mehmet Köprüsü; otomobiller 13,25, hafif ticari araçlar 17,00, motosikletler 5,25,
Osmangazi Köprüsü; otomobiller 147,50, hafif ticari araçlar 236,00, motosiklet 103,00, 3.sınıf araçlar 280,00, 4.sınıf araçlar 371,50, 5.sınıf araçla 468,50,
Yavuz Sultan Selim Köprüsü; otomobiller 27,50, hafif ticari araçlar 36,50, motosiklet 19,90, 3.sınıf araçlar 67,50, 4.sınıf araçlar 171,50, 5.sınıf araçlar 213,50,
TL’dir.
Köprü ücretleri listesindeki 3’nci sınıf araçlar; aks sayısı yani dingil uzunluğu 3 olan otobüsleri, 4’ncü sınıf araçları; aks sayısı 4 ve 5 olan tırları, 5’nci sınıf araçları; aks sayısı 6 ve üstü olan kamyon gibi araçları ifade etmektedir. Otomobiller 1’nci sınıf, hafif ticari araçlar ise 2’nci sınıf olarak biliniyor.
GEÇİŞ ÜCRETİ ÖDENMEME CEZASI NEDİR?
Otoyol ve köprülerden geçiş yaparken aracınızda bulunan HGS veya OGS cihazlarınızda yeterli bakiye mevcut değilse ve ücret ödemeden geçiş yaptıysanız aracınıza ait ‘’İhlalli Geçiş Bildirimi düzenlenir. İhlalli Geçiş Bildiriminde ne kadar ödeme yapacağınız ve hangi bankaya ödeyeceğiniz gibi durumlar belirtiliyor. Belirtilen süre içerisinde ilişkili banka şubelerinden ödeme yapılabilmektedir.
Belirtilen süre içerisinde ödeme yapılmadığı takdirde geçiş ücretinin 4 katı para cezası ve geçiş ücreti ile birlikte Tebligat Ücreti, Avukatlık Ücreti ve diğer masraflar da ödenmek zorundadır.
OTOYOL VE KÖPRÜLERDE ÜCRET NASIL ALINIR?
Otoyol ve köprü geçişlerinde Otomatik Geçiş Sistemi (OGS) ve Hızlı Geçiş Sistemi (HGS) ile ücret alınır. Otoyol ve köprülerde bu iki sistemin gişeleri ayrıdır. OGS ve HGS olan araçlara yerleştirilen elektronik cihaz aracılığıyla köprü ve otoyollardan duraksamadan geçiş sağlanır. Bu nedenle cihazlara bakiye yüklemesi yapılmadan yola çıkmamak gerekir. Aksi takdirde baki uygun değilse yapılan geçiş ihlallerinde cezalı geçiş işlemi uygulanır.
Yola çıkmadan önce HGS veya OGS bakiyenizi kontrol etmeyi ihmal etmeyin. Aynı zamanda trafik sigortası ve kasko poliçelerinizin geçerliliğinin devam ettiğinden emin olun.
Bu sistemleri kullanan araç sahiplerin anlaşmalı bankalarda açtırdıkları hesaplar aracılığı ile ödemede bulunmaktadırlar. Bu işlemlerle ilgili bankaların dekont ya da hesap ekstreleri gider belgesi olacakları aşağıda vergi mevzuatı açısından ayrıntılı olarak açıklanacaktır.
VERGİ USUL KANUNU UYGULAMASINDA GİDER BELGESİ OLMA DURUMU
Vergi Usul Kanunu’nun 227’nci maddesinin birinci fıkrasında; Kanunda yani Vergi Usul Kanununda aksine hüküm olmadıkça, Kanuna göre tutulan ve üçüncü kişilerle olan ilişki ve işlemlere ait olan kayıtların belgelendirilmesinin zorunlu olduğu hükme bağlanmış olup, söz konusu kayıtların 229’uncu ve izleyen maddelerinde yer alan belgelerden herhangi biri ile belgelendirilmesi gerekmektedir.
Diğer taraftan, anılan Kanunun mükerrer 257’nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi ile Maliye Bakanlığı, mükellef ve meslek grupları itibariyle muhasebe usul ve esaslarını tespit etmeye, bu Kanuna göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ilaveten tutulmasını veya düzenlenmesini uygun gördüğü defter ve belgelerin içerik, şekil ve içermesi zorunlu bilgileri belirlemeye, bunlarda değişiklik yapmaya yetkili kılınmıştır.
Bu kapsamda, mükellefler tarafından yapılan ÖGS/HGS ödemelerinde Bankalar tarafından düzenlenen dekontların tevsik edici belge olarak kullanılması Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca kabul edilmiştir.
ÖGS/HGS GELİR VE KURUMLAR VERGİLERİ AÇISINDAN GİDER YAZILIR
Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı maddesinde, safi kazancın tespit edilmesinde indirilecek giderler sayılmış olup, aynı maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde; ‘’ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin safi kazancın tespitinde gider olarak indirileceği’’ hükmüne yer verilmiştir.
Bir giderin, kazancın elde edilmesi ve idamesi ile ilgili olduğunun kabulü için; işin içeriği ve genişliği ile uygun olması, giderle kazancın elde edilmesi ve idamesi arasında illiyet bağının bulunması, giderlerin keyfi olmaması yani kazancın elde edilmesi için gerekli olması, yapılan gider karşılığında gayri maddi bir kıymet edinilmemesi ve Vergi Usul Kanununda yazılı belgelerle kanıtlanması ve bu belgelere dayandırılması gerekmektedir.
Bağlı olarak, Kurumlar Vergisi Kanununun 6’ncı maddesinin birinci fıkrasında kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı belirtilmiş; aynı maddenin ikinci fıkrasında da safi kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanunu’nun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmıştır.
Kurum kazancının safi tutarının tespit edilmesinde Kurumlar Vergisi Kanununun 8’inci maddesi yanında Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı maddesinde yer alan giderler indirilebilecektir.
Kanuni bu hükümlere göre; gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin işletmelerinde kayıtlı ya da ve işletmelerinin faaliyetlerinde kullanılan araçlara ilişkin olarak ödenen HGS bedellerinin kurum kazancınızın tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkündür.
Buna göre; işletmelerin aktiflerinde kayıtlı araçlarına ait olan ve ödenen ÖGS/HGS bedellerinin işletmelerin katma değer vergisi kısmı iç yüzde oranı ile ayrıdıktan sonra kalanının kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınır.
YANDAŞIN OTOYOL VE KÖPRÜ GEÇİŞİNDE KDV YÜZDE 8, DEVLETİNKİNDE YÜZDE 18
ÖGS/HGS ÜCRETİNİN İÇİNDEKİ KDV İNDİRİM VE İADE KONUSU EDİLİR
Paralı otoyol ve köprü OGS/HGS geçiş ücretlerinin Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1/1, 20/4, 28, 29/1-a, 29/3, 30/d, ve 34/2 maddelerine göre vergiye tabi olduğu kuşkusuzdur. Bu nedenle bu hükümleri uzun uzun açıklamaya gerek duymuyoruz.
Katma Değer Vergisi Kanununun 28’inci maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak yayımlanan 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’na ekli (II) sayılı listenin “B) Diğer Mal ve Hizmetler” bölümünün 30 uncu sırasında, Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanuna göre yap-işlet-devret modeli çerçevesinde yaptırılan köprü, otoyol ve denizaltı karayolu tünellerin geçiş ücretlerinde %8,diğerlerinde ise yüzde 18 oranında katma değer vergisi uygulanacağı kararname ile tespit edilmiştir. Bakanlar Kurulu olmadığı için bu oranlar Cumhurbaşkanı Kararları ile tespit edilmektedir.
Buna göre; Devletin işlettiği paralı otoyol ve köprülere yüzde 18, yaygın tabirle yabancı ortaklı yandaş müteahhitlerin işlettiği otoyol, köprü ve denizaltı kara yollarının katma değer vergisi oranı ise indirimli oran kapsamında yüzde 8 oranında vergiye tabi tutulmaktadır.
Konu ile ilgili son özelge tarih ve numaraları; (GİB Başkanlığı’nın 24.04.2018 tarih ve 64597866-125.08-9661, 15.08.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.41.15.01-KDV-2011/34-189 sayılı özelgeleri).
Sabri Arpaçsabriarpacymm@gmail.com Üsküdar mutlu son
