Yapı Kooperatifleri, sahibi bulundukları arsaları üzerine kendileri konut inşa ettirip üyelerine dağıtabilecekleri gibi ortak sayısı kadar konut ya da işyerleri karşılığında fazla kalan arsa paylarını kat karşılığı inşaat sözleşmeleri ile müteahhitlere verebiliyorlar. Bu yazımızda bu tür işlemlerin katma değer vergisi karşısındaki durumunu inceleyeceğim.VERGİLEME DURUMUMaliye ile mükellefler arasında arsa karşılığı kat edinme işinin katma değer vergisine tabi olup olmadığı uzun süre çekişme konusu oldu. Maliye ile yargı yerleri arasında uyuşmazlıklar uzun yıllar sürdü. Sonuçta 06 Nisan 2018 tarih ve 7104 sayılı sayılı Kanun’la arsa karşılığı inşaat işleri bu kez yasa ile
Maliye’nin görüşü doğrultusunda katma değer vergisine tabi olduğu yasalaştı.
Buna göre;
“arsa karşılığı inşaat işlerinde; arsa sahibi tarafından konut veya işyerine karşılık müteahhide arsa payı teslimi, müteahhit tarafından arsa payına karşılık arsa sahibine konut veya işyeri teslimi yapılmış sayılacağı’’ yasallaşmış oldu.YASAL DÜZENLEMELERKatma Değer Verdisi Kanunu'nun;
- 1/1’nci maddesinde; Türkiye'de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan mal ve hizmet teslimlerinin katma değer vergisine tabi olduğu,
- 2/5’nci maddesinde; trampanın iki ayrı teslim hükmünde olduğu, Kanunun uygulanmasında arsa karşılığı inşaat işlerinde; arsa sahibi tarafından konut veya işyerine karşılık müteahhide arsa payı teslimi, müteahhit tarafından arsa payına karşılık arsa sahibine konut veya işyeri teslimi yapılmış sayılacağı, yürürlüğün yayımı tarihi olan 06/04/2018 olduğu,
- 4/2’nci maddesinde; bir hizmetin karşılığının mal teslimi veya hizmet olması halinde bunların her birinin ayrı işlem olduğu ve bunların hizmet veya teslim hükümlerine göre, ayrı vergilendirileceği,
- Katma Değer Vergisi Kanununun 17/4-r maddesine göre; kurumların aktifinde en az iki tam yıl süreyle bulunan taşınmazların satışı suretiyle gerçekleşen devir ve teslimler ile bankalara, finansal kiralama ve finansman şirketlerine borçlu olanların ve kefillerinin borçlarına karşılık taşınmaz ve iştirak hisselerinin (müzayede mahallerinde yapılan satışlar dahil) bankalara, finansal kiralama ve finansman şirketlerine devir ve teslimleri ile bu taşınmaz ve iştirak hisselerinin finansal kiralama ve finansman şirketlerince devir ve tesliminin katma değer vergisinden istisna olduğu,
- İstisna kapsamındaki kıymetlerin ticaretini yapan kurumların, bu amaçla aktiflerinde bulundurdukları taşınmaz ve iştirak hisselerinin teslimleri istisna kapsamı dışında olduğu,
- İstisna kapsamında teslim edilen kıymetlerin iktisabında yüklenilen ve teslimin yapıldığı döneme kadar indirim yoluyla giderilemeyen katma değer vergisi, teslimin yapıldığı hesap dönemine ilişkin gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınacağı,
- 27/6’ncı maddesinde; arsa karşılığı inşaat işlerine ilişkin bedelin tespitinde, müteahhit tarafından arsa sahibine bırakılan konut veya işyerinin, Vergi Usul Kanununun 267’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan ikinci sıradaki maliyet bedeli esasına göre belirlenen tutarın esas alınacağı, bu hükmün 7104 sayılı Kanunun 7 inci maddesi ile eklenip yayım tarihi olan 06/04/2018 tarihinden sonra yapılan teslimlere uygulanacağı,
- Vergi Usul Kanunu’nun 267’nci maddesinin 2’nci fıkrasının 2’nci sırasında maliyet bedeli esası; Emsal bedeli belli edilecek malın, maliyet bedeli bilinir veya çıkarılması mümkün olursa, bu takdirde mükellef bu maliyet bedeline, toptan satışlar için % 5, perakende satışlar için % 10 ilave etmek suretiyle emsal bedelini bizzat belli edeceği,
Hükme bağlanmıştır.
UYGULAMA VE MEVZUAT DÜZENLEMELERİYukarıda yapılan düzenlemeler öteden beri Maliye’nin tarafından uygulanıyordu. Buna göre;
‘’arsa sahibi tarafından konut veya işyerlerine karşılık müteahhide arsa payı teslimi ile müteahhit tarafından arsa payına karşılık arsa sahibine yapılan konut veya işyeri teslimleri, iki ayrı teslim olarak katma değer vergisine tabidir.’’Buna karşın yargı kararları da;
‘’arsa karşılığı konut, işyeri ediniminin trampa olmadığı, dolayısıyla da iki ayrı teslimin söz konusu olmadığı, gayrimenkulün cins değişikliği olduğu şeklindeydi.’’Arsanın bir iktisadi işletmeye dahil olması veya arsa sahibinin bu işin ticaretini süreklilik arz edecek şekilde yapması halinde; konut veya işyeri karşılığı müteahhide yapılan bu arsa payı teslimleri katma değer vergisine tabi olacağı zaten tartışmasızdır.
Sonuç olarak; arsa karşılığı inşaat işlerinde esas itibariyle
iki ayrı teslim söz konusudur. Bunlardan birincisi,
arsa sahibinin müteahhide arsa teslimi; ikincisi ise müteahhit tarafından arsaya karşılık olarak arsa sahibine verilen konut veya işyeri teslimidir.Bu şekilde yapılan işlemin bir trampa olduğu 30 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği'nde yasal düzenlemeden önce açıklanmıştı.
Karşılıklı olarak gerçekleşen bu teslimlerin her birinin KDV karşısındaki vergileme ve belge düzeni aşağıda açıklanmıştır.
EŞ ZAMANLI FATURA DÜZENLEME16/12/1988 tarih ve 20021 sayılı ResmiGazete’de yayınlanan yürürlükten kaldırılan
30 seri numaralı Katma Değer Vergisi Genel Tebliğ’de ki açıklamalar aynen
Katma Değer Vergisi Uygulama Genel Tebliği’ne de aktarılmıştır.
Konu ile ilgili olarak yürürlükte olan
60 seri numaralı Katma Değer Vergisi Sirkü’lerinin 1.8 Arsa Karşılığı İnşaat İşleri başlığı altında açıklamalar yapılmıştır.
Arsa karşılığı inşaat işlerinde vergiyi doğuran olay; müteahhidin arsa karşılığı konut, işyeri gibi bağımsız birimleri arsa sahibine teslimiyle gerçekleşmektedir. Bu tarih itibariyle arsa açısından da vergiyi doğuran olay vuku bulmaktadır.
Taşınmazda teslim kural olarak tapuya tescil ile gerçekleşmekle birlikte, tapuya tescilden önce bağımsız birimlerin alıcının tasarrufuna terk edilmesi durumunda da
vergiyi doğuran olay gerçekleşmektedir.
Dolayısıyla, arsa sahibinin arsa tesliminin ticari nitelikli olması durumunda arsa için, müteahhidin ise arsa sahibine teslim ettiği bağımsız birimler için, vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu tarih itibariyle eş zamanlı olarak fatura düzenlemesi gerekmektedir.
EŞ ZAMANLI FATURA DÜZENLEMESİ İnşaat bitirilip yapı kullanma izni veya fiili kullanım gerçekleştiğinde Vergi Usul Kanununun belge düzeni ile ilgili hükümleri aşağıdaki gibidir:
- Vergi Usul Kanununun 229 uncu maddesinde fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığındamüşterininborçlandığımeblağıgöstermeküzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesika olduğu,
- 231 inci maddesinin 5 numaralı bendinde de faturanın malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi güniçindedüzenleneceği, bu süreiçerisindedüzenlenmemiş faturaların hiç düzenlenmemiş sayılacağı,
- Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 29/2 nci maddesi uyarınca indirimli orana tabi konut teslimlerinden dolayı yüklenilen ve indirim yoluyla giderilemeyen katma değer vergisinin iadesi ise konutun fiilen teslim edildiği tarihte talep edilebileceği, kat irtifakı veya kat mülkiyeti tesis edilmesi ve faturanın önceden düzenlenmesi konutun fiili tesliminden önce katma değer vergisinin iade edilmesinin mümkün olmadığı,
- Kat karşılığıinşaatsözleşmelerine istinaden, arsa sahibine kalan bağımsız bölümler için arsa sahibinin göstereceğiüçüncü kişilere tesliminde, müteahhit tarafından üçüncü kişilere fatura düzenlemesi söz konusu olmadığı, arsa sahipleri vergi mükellefi iseler hisselerine ait bağımsız bölümler için müşterilerine fatura düzenleyebilecekleri,
- Müteahhit ile arsa sahibi arasında yukarıdaki esaslar doğrultusunda kullanma izni ya da fiili teslimin yapıldığı tarihi izleyen 7 gün içinde eş zamanlı olarak karşılıklı fatura düzenleyecekleri,
Yasa ve uygulamada bulunan mevzuat hükümleri gereğidir.
Kooperatiflerin sürekli katma değer vergisi mükellefi olmaması halinde eş zamanlı fatura düzenlemesinden kaynaklanan katma değer vergisi için bir kereliğine mükellefiyet düzenleyerek vergilerini ödedikten sonra mükellefiyetini kapatacaklardır.MÜTEAHHİT ARSA SAHİBİNDE KDV TALEP EDECEK Mİ?Yargıtay karalarında arsa karşılığı inşaat sözleşmelerini
‘’götürü bedelli sözleşme’’ kabul etmektedir. Eğer sözleşmede ayrıca tarafların biri birine katma değer vergisi ödeyeceklerine dair bir hüküm yoksa, müteahhit arsa sahibinden teslim ettiği bağımsız bölümler için katma değer vergisi talep edemeyebilecektir. Bu konular müteahhit ile arsa sahipleri arasında adli yargı yerlerinde dava konusu edilmektedir.
Ancak, sözleşmede açıkça katma değer vergisi taraflarca biri yek diğerine ödeyeceğine dair hüküm yani,
‘’katma değer vergisi hariç’’ ibaresi varsa taraflar biri diğerinden katma değer vergisi hesaplayarak talep edebileceklerdir.
Sabri Arpaçsabriarpacymm@gmail.com
