Yatırımların teşvikini özendirmek için çeşitli teşvik unsurları hükümetler tarafından çeşitli teşvikler kapsamına alınmaktadır. Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 13/d maddesinde; yatırım teşvik belgesi kapsamında makine ve teçhizat teslimleri ile yazılım ve gayri maddi hakları satış ve kiralamaları ile ilgili vergi istisnası düzenlenmiştir. Bu belgeye dayalı olarak yapılacak uygulama bu yazımızın konusu olacaktır.
YASAL DÜZENLEME
Yatırım Teşvik Belgesi Kapsamında Makine ve Teçhizat Teslimleri ile Yazılım ve Gayri Maddi Hak Satış ve Kiralamalarında Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 13/d maddesinde; ‘’Yatırım Teşvik Belgesi sahibi mükelleflere belge kapsamındaki makina ve teçhizat teslimleri ile belge kapsamındaki yazılım ve gayri maddi hak satış ve kiralamaları (Şu kadar ki, yatırımın teşvik belgesinde öngörüldüğü şekilde gerçekleşmemesi halinde, zamanında alınmayan vergi alıcıdan, vergi ziyaı cezası uygulanarak gecikme faizi ile birlikte tahsil edilir. Zamanında alınmayan vergiler ile vergi cezalarında zamanaşımı, verginin tarhını veya cezanın kesilmesini gerektiren durumun meydana geldiği tarihi takip eden takvim yılının başından itibaren başlar).’’ Şeklinde düzenlenmiştir.
İSTİSNANIN KAPSAMI
Yatırım teşvik belgesi istisnası kapsamında makine ve teçhizat; amortismana tabi iktisadi kıymet niteliği taşıyan ve mal ve hizmet üretiminde kullanılan sabit kıymetleri ifade etmektedir. Benzer tanım, 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde üretimde kullanılan her türlü makine ve cihazlar ile bunların eklentileri ve bu amaçla kullanılan taşıma gereçleri şeklinde tanımlanmıştır.
Bu istisnadan yararlanacak makine ve teçhizatın öncelikle yatırım teşvik belgesi eki listede yer alması ve makine ve teçhizat niteliğinde olması gerekir. Ayrıca bu makine ve teçhizatların kullanıldığı faaliyetlerin aynı zamanda tamamen veya kısmen indirim hakkı tanınan işlemlerden de oluşması gerekmektedir. Yani makine ve teçhizatın kullanılacağı yatırımın da teşvik kapsamında olması gerekir.
Teşvik belgesi eki listede yer alsa bile katma değer vergisi mükellefiyeti, bulunmayanlar ile makine ve teçhizatı münhasıran indirim hakkı tanınmayan işlemlerde kullanacak mükelleflere yapılacak teslimlerde istisna uygulanmaz.
Katma değer vergisi mükellefiyeti olmayan veya makine-teçhizatı münhasıran indirim hakkı tanınmayan işlemlerde kullanacak olanlar tarafından bu malların ithalinde, teşvik belgesinde aksine bilgiler bulunsa bile katma değer vergisi uygulanır.
Makine ve teçhizatın, indirim hakkı bulunan işlemlerde kullanıldığı, hâlihazırda yapılan faaliyetin niteliği ve alınan makine- teçhizatın kullanılacağı işlemlerin katma değer vergisi açısından indirim hakkı tanınan işlemler olduğu, mükellef tarafından belgelendirilebilir.
İSTİSNADAN SARF MALZEMELERİ YEDEK PARÇALAR VE MASA SANDAYE İSTİSNADAN YARARLANAMZALAR
Sarf malzemeleri ve yedek parçalar ile hizmet üretiminde doğrudan ve zorunlu olarak kullanılanlar dışındaki masa, sandalye, koltuk, dolap, mefruşat gibi demirbaşlar makine ve teçhizat niteliğinde olmadığından istisna kapsamına girmezler.
İSTİSNADAN TAŞITLAR YARARLANAMAZ MAKİNELER İSE YARARLANIR
Taşıt araçları da makine ve teçhizat kapsamına girmediklerinden dolayı, otomobil, panel, arazi taşıtı, minibüs, otobüs kamyonet, kamyon, treyler ve çekici bu istisnadan yararlanamamaktadırlar. Ancak, Belediyeler ve İl Özel İdareleri ile bunların bağlı kuruluşları ve hisselerinin tamamına sahip oldukları şirketlerin şehir içi yolcu taşımacılığında kullanılmak üzere iktisap edilecek olan minibüs ve otobüsler ile Euro normlarına uygun yeşil motora haiz olan çekiciler istisnadan yararlanırlar.
Ayrıca; yüklü ağırlığı 45 tonu geçen offroadtruck tipi kamyonlar ile karayoluna çıkması mümkün olmayan kaya tipi damperli kamyonlar, madencilikte kullanılan damperli kamyonlar, mikserli kamyonlar, beton pompası, silobas vb. monteli olanlar, frigorifik kamyonlar, semi veya frigorifik treylerler, forkliftler, iş makineleri, vinçler, tarım makineleri ve havaalanlarında yolcuları terminallerden uçağa ve uçaktan terminalere taşımak için kullanılan ve trafiğe çıkmayan apron otobüsü teslimleri de bu istisnadan yararlanmaktadırlar.
HASTAHANE ABULASLARI İSTİSNA KAPSAMINDADIR
Hastane yatırımlarına ilişkin teşvik belgelerinde yer alan ambulanslar, hastane yatırımları bakımından makine ve teçhizat niteliğinde olduklarından, bunların tesliminde de istisna uygulanmaktadır.
MAKİNE VE TECHİZATIN KURULUMLARI DA İSTİSNA KAPSAMINDADIR
Teşvik belgesi eki listelerde yer alan ve teşvik belgesi sahibi mükellefe bir bütün halinde teslimine teknik olarak imkân olmadığı için yatırım mahallinde kurulumu, montajı gerçekleştirilen makine-teçhizat istisna kapsamındadır. Bu uygulamada, bizzat teslimi yapan mükellef tarafından yatırım mahallindeki kurulum ve montaj işleri, teslimden ayrı olarak fiyatlandırılmadığı sürece hizmet olarak değerlendirilip istisna dışında tutulmaz, istisna kurulum ve montaj dâhil toplam bedele uygulanır.
Ancak, teşvik belgeli yatırım mallarına teslimden ayrı olarak verilen tadil, bakım, onarım gibi hizmetler ile başka mükelleflerden alınan (teslimi yapan mükellef tarafından alt yüklenicilerden alınan ve bedeli yatırım teşvik belgesi sahibi mükellefe ayrıca yansıtılanlar dahil) kurulum, montaj ve benzeri hizmetler istisna kapsamında değerlendirilemez.
MAKİNE VE TECHİZATIN DEVRİ
Yatırım teşvik belgesi kapsamında temin edilen makine ve teçhizatın, Ekonomi Bakanlığı’nın izin ve onayı ile yatırım teşvik belgesi sahibi bir başka mükellefe, bu mükellefin sahip olduğu yatırım teşvik belgesi eki listede aynı makine ve teçhizatın yer alması şartıyla istisna kapsamında devri mümkündür. Yatırım teşvik mevzuatı çerçevesinde Ekonomi Bakanlığının onay ve iznine tabi olmayan devir ve satışlarda, onay ve izin aranmaz.
YATIRIM TEÇVİK BELGESİNİN SÜRESİNİN BİTİMİ VE SÜRE UZATMA
Yatırım teşvik belgesinin süresinin bitmesi nedeniyle Ekonomi Bakanlığı’na süre uzatma talebinde bulunulması ve talebin olumlu karşılanmış olması halinde, süre bitim tarihi ile ilave yatırım süresinin verildiği tarih arasında yani ara dönemi kapsayacak şekilde süre verilmiş olması kaydıyla süre uzatımı yapılan yatırım teşvik belgesine dayanılarak alınan makine ve teçhizatlar da istisna kapsamındadır.
Yatırım teşvik belgesinin düzenlenmesinden önce, satın alınan makine ve teçhizatlar bakımından istisna uygulamasından yararlanılması mümkün değildir. Yatırım teşvik belgesinin düzenlenmesinden önce istisna kapsamında teslim edilen makine ve teçhizata ilişkin katma değer vergisi satıcıdan aranır.
Teşvik belgesi eki listede yer alan set, ünite, sistem, takım ve benzerini oluşturan makine ve teçhizat teslimlerinde de bu istisna kapsamında işlem tesis edilir. Set, ünite, sistem, takım ve benzerini oluşturan muhtelif makine ve teçhizatın kısmi teslimleri de istisna kapsamındadır.
İSTİSNA BELGESİ ALINMASI VE MAL ALIMI SIRASINDAKİ SATICIYA İBRAZI
İstisna kapsamında mal satın almak isteyen belge sahibi alıcılar, bağlı oldukları vergi dairesine başvurarak, katma değer vergisi mükellefiyetlerinin bulunduğuna, makine-teçhizatı indirim hakkı tanınan işlemlerde kullanacaklarına ilişkin istisna belgesini alacaklar ve bu belgeyi mal satana ibraz edecekler. Bu belge örneği Katma Değer Vergisi Uygulama Genel Tebliği’ne (EK: 9A) olarak eklenmiştir. Yatırımcılar bu belgenin örneğini gümrük idarelerine veya yurtiçindeki satıcılara ibraz ederek katma değer vergisi ödemeden yalnızca mal bedelini ödeyecekler.
NAKDEN VE MAHSUBEN İADE
Mükelleflerin bu işlemlerden kaynaklanan mahsuben iade talepleri, ilgili belgelerin ibraz halinde miktarına bakılmaksızın vergi inceleme raporu, Yeminli Mali Müşavir Raporu ve teminat aranmadan yerine getirilir. 10.000 TL’yi aşmayan nakden iade talepleri vergi inceleme raporu, Yeminli Mali Müşavir Raporu ve teminat aranmadan, iade talebinin 10.000 TL’yi aşması halinde ise, aşan kısmın iadesi, vergi inceleme raporu veya Yeminli Mali Müşavir Raporu göre yerine getirilir. Teminat verilmesi halinde mükellefin iade talebi yerine getirilir ve teminat, vergi inceleme raporu veya Yeminli Mali Müşavir Raporu sonucuna göre çözülür.
Finansal kiralama şirketleri aracılığıyla gerçekleştirilecek yatırımlar ile kullanılmış makine ithalinde istisna uygulaması başka bir yazı konumuz olacaktır.
Sabri Arpaç
sabriarpacymm@gmail.com
