İşletmelere kayıtlı veya kiralanan ve işte kullanılan taşıtların Ulusal Taşıt Tanıma Sistemine (UTTS) kaydedilmesi ile ilgili uygulama Tebliğleri yayınlandı. Bu taşıtlar Ocak 2025 sonuna kadar UTTS’ye kaydedilecek, donanımları yani Taşıt Tanıma aparatları denilen chipleri araçların depolarına ve akaryakıt istasyon pompalarına takılması 2025 Nisan sonuna kadar tamamlanacaktır. Mayıs 2025 Tarihinden itibaren fiilen uygulanma başlanacaktır. UTTS’ye geçmeyen işletmelerin aldıkları gider belgeleri vergi uygulamasında gider kabul edilmeyeceği gibi, yüklü özel usulsüzlük cezaları da kesilecektir.
UTTS NEDİR VE NEDEN GETİRİLDİ?
Maliye ve Hazine Bakanlığı’nın yayınladığı 3 Adet Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) Tebliğ’lerine göre; UTTS, akaryakıt piyasasında rekabet eşitliğinin sağlanması, kayıt dışı ekonomi ile mücadele edilmesi amacıyla; istasyonlarda akaryakıt pompalarına bağlı ödeme kaydedici cihazlara taşıt plaka bilgilerinin otomatik olarak vergi güvenliği ve denetimini sağlamak için getirildiği açıklanmaktadır.
Ancak, aksi görüşler de var. Kısmen ben de o görüşlerdeyim. İddia odur ki, sistemin birilerine kazanç sağlamak için getirildiği, zaten bu işin Taşıt Tanıma Sistemi geçmiş yıllardan beri uygulandığı, bu zorunluluğun yalnızca ticari araçlara ve ticari işletmelere kayıtlı şirketlere getirilmesinin şimdilik birilerine kazanç kapısı açmaktan başka bir işe yaramayacağı, ileri de bütün taşıtların dahil edilerek birilerine kazanç kapısı yapıldığı belirtilmektedir.
Uygulama, akaryakıt istasyonunda kısa adı UTTS olan; araçların depo girişine takılan Taşıt Tanıma Birimi (TTB) ve akaryakıt pompasına takılan Taşıt Tanıma Okuyucu Cihazı (TTO) ile Yeni Nesil Akaryakıt Pompa Ödeme Kaydedici Cihazı (YN Pompa ÖKC) arasındaki iletişimi sağlayan Tabanca İletişim Modülü (TİM) aracıyla gerçekleştiren ve bu cihazların birlikte çalışmasını sağlayan bilgilerin kaydedilmesine, saklanmasına ve paylaşılmasına olanak veren sistemdir.
ULUSAL TAŞIT TANIMA SİSTEMİ UYGULAMA TAKVİMİ
Bu sistem işte kullanılan işletmeye kayıtlı araçlar ve kiralanan araçların akaryakıt giderlerinin izlenmesi, kayıt dışılığın önlenmesini amaçladığı iddiası ile yürürlüğe konulmaktadır. Sisteme geçilmeden önce işletmelere kayıtlı ve kiralanan araçlar için sistem;
Olarak yapılacaktır.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yayınladığı Genel Tebliği ile 1/7/2025 Tarihinden itibaren ilk defa edinilen ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanlara kayıt ve tescil işlemini takip eden bir ay içerisinde, vergi mükellefleri tarafından işte kullanılmayan ancak taşıt tanıma sistemi kullanan taşıtlara ise 30/6/2025 tarihine kadar sisteme kayıt ve 1 Temmuz 2025 tarihinden itibaren de kullanmaya başlayacaklar.
UTTS TAKDIRIMAYANLARIN CEZALARI ÇOK AĞIR
UTTS, akaryakıt istasyonlarında gerçekleştirilen satış işlemlerinde vergi güvenliğini ve denetimini sağlayan, denetim etkinliğini artıran bir sistem olarak 31 Ocak 2025 Tarihine kadar UTTS kaydını yaptıran mükellefler 30 Nisan 2025 Tarihine kadar montaj işlemlerini tamamlayabilecek ve bu süre boyunca akaryakıt harcamalarını vergi indirimi kapsamında gider göstermeye devam edebileceklerdir.
Bu tarihten sonra ise yalnızca UTTS kayıtlı belgelerdeki giderler gider yazılabilecek, UTTS kayıtlı olmayan belgeler gider yazılmayarak bu mükellefler cezalandırılmış olacaklardır.
Konu ile ilgili Tebliği’nin 10’ncu maddesinde belirtilen usul ve esaslara aykırı hareket edenlere yani belirtilen sürelerde öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeyenler hakkında 213 Sayılı Kanunun ilgili ceza hükümler uygulanacaktır.
Taşıt Tanıma Sistemi (TTS) taktırılmaması veya akaryakıt pompa tabancalarına TTO (Taşıt Tanıma Okuyucu Cihazı) takılması zorunluluğuna uyulmaması halinde, 1.5.2025 Tarihinden itibaren akaryakıt teslimlerine yönelik düzenlenecek belgeler hiç düzenlenmemiş sayılacağından Vergi Usul Kanununun 353/a-1 ve 2’inci bentlerine istinaden fiilin işlendiği 2025 Yılı için yıl ve tespit sayısına göre her bir belge için geçerli 14.000 TL – 140.000 TL arasında özel usulsüzlük cezaları kesilebilecektir.
Bu tutarlar her yıl yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanacaktır. Her yıl için yeniden değerleme oranında artırılacağı için, 1/5/2025 Tarihinden itibaren usulüne uygun düzenlenmeyecek bu belgeler nedeniyle 2025 Yılı için Tebliğ ile artırılarak belirlenecek yeni tutarlar kesilebilecektir.
1.5.2025 Tarihinden itibaren getirilen zorunluluk kapsamında düzenlenmeyen her bir belge için tespit sayısına göre; ilk tespit için 14.000 TL, 2’nci tespit için 28.000 TL, 3’ncü tespit için 43.000 TL,4’cü tespit için 57.000 TL, 5’nci tespit için 70.000 TL ve 6’ncı tespit için 140.000 TL özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Her bir belge nev'ine ilişkin olarak her bir tespit için azami ceza tutarı 1.400.000.-TL’yi geçemeyeceği ve her bir belge nev'ine ilişkin bir takvim yılı içinde kesilebilecek azami ceza tutarı da 14.000.000.-TL’yi geçemeyeceği yasal düzenleme gereğidir.
YENİ ALINACAK TAŞITLARDA UYGULAMA NASIL YAPILACAK
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 1 Sıralı Genel Tebliği’ne göre 1/7/2025 tarihinden itibaren ilk defa edinilen ve Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanlara kayıt ve tescil işlemini takip eden bir ay içerisinde, vergi mükellefleri tarafından işte kullanılmayan ancak taşıt tanıma sistemi kullanan taşıtlara ise 30/6/2025 Tarihine kadar sisteme dahil olma zorunluluğu getirildi.
TOPTAN SATIŞLAR NASIL YAPILACAK
Bazı akaryakıt firmalarının “toptan satış” adı altında akaryakıtın faturasız olarak istasyonlara ve bazı inşaat ve madencilik firmalarına belgesiz satıldığı kamuoyunda yazıldı. Bunun üzerine, Hazine ve Maliye Bakanlığı akaryakıt piyasasında rekabet eşitliğinin sağlanması ve kayıt dışı ekonomi ile etkin bir şekilde mücadele edilmesi amacıyla çeşitli düzenlemeler yaptığı bilinmektedir.
Bazı işyerleri ile inşaat şantiyeleri ile maden şirketlerinde iş makinalarında kullanılmak üzere tankerle getirdikleri akaryakıtları kendilerine ait depolarından taşıt ve iş makinelerine aktarıldıkları bilinmektedir. Bu durumda da taşıtlara Taşıt Tanıma Birimi taktırılıp taktırılmayacağı veya bunlara beyan usulü getirileceği tartışılmaktadır. Uygulamanın başlayacağı tarihe kadar bu konuların da açığa kavuşturulması gerekmektedir.
Ancak burada işte kullanılan taşıtlara bu aparatların taktırılması zorunluluğu getirildiğinden, bu taşıtlara tankerlerle getirilen akaryakıtların aktarılıp aktarılmadığına bakılmaksızın, tüm taşıtların sisteme dahil olmalarının gerekeceği tartışılmaktadır. Bize göre özellikle istismara konu olabilecek bu konunun da tüm taşıt ve depolarak aparatların takılarak diğer araçlar gibi izlenmesinde konunun getiriliş amacına uygun olacaktır.
UTTS ARAÇLARINA 2 YILDA AMORTİSMAN AYIRMA AYRICALIĞI GETİRİLDİ
Vergi Usul Kanunu’nun 333 Sıra numaralı Tebliğ’inde 07.12.2024 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 576 Sıra numaralı Tebliğ ile yapılan değişiklikle Plaka Tanıma Sistemi ve Taşıt Tanıma Sisteminin normal amortisman oranı % 20’den % 50’ye çıkartıldı. Yani bu sistem araçları bedelleri 5 yıl yerine 2 yılda amorte edilerek bedelleri gider yazılabilecek.
Görüldüğü gibi mevcut iktidarın her uygulamasında olduğu gibi bu uygulamasının altında bazı kişi ve kurumlara ballı iş olanağı yarattığı görülmektedir. Türkiye’de 15 Bine yakın istasyondan en az 5 pompadan 75 Bin pompaya ve 30 Bin motorlu taşıtan en az 16 Binine takılacak taşıt tanıma okuyucu ve aparatlarının 50 Milyarı aşkın bir pasta yaratacağı ve pastanın iktidar yandaşlarına aktarılacağı kesin olarak görülmektedir.
Sabri Arpaç