(Tonguç deyince, bu konularla az buçuk ilgilenen herkesin aklına, Türk Milli Eğitiminin iki dev insanı ve yarattıkları efsanevi “Köy Enstitüleri” gelir. Bu yazı dizisinde Köy Enstitülerinden bahsetmeyeceğim. Dizinin dünkü dünkü bölümünde Tonguç’un çocukluk, gençlik ve eğitim çağını özetlemiştim. Bugünkü ve yarınki bölümlerde ise onun böyle bir göreve neden seçildiği konusundaki sorular bir parça cevaplanmış olacak. Saygılar.)

Dünden devam:

1927 yılında Milli Eğitim Bakanlığı Yapı Komisyonu Üyeliği sırasında başta Gazi Eğitim Enstitüsü olmak üzere birçok okulun yapılmasına katkı sağladı. 

1927 yılında Sivas ve Ankara’da ilköğretim müfettişleri için   kurs, Ankara’da uluslararası ders araç gereçleri sergisini açtı. 

 1931 yılında, Alman eğitimci Kerschensteiner’in “Öğretmenin Ruhu ve Öğretmen Yetiştirme Meselesi” adlı kitabını çevirdi. 

1932 yılında, “Resim El-İşleri ve Sanat Eğitimi” adlı kitabını yayımladı. Gazi Eğitim Enstitüsü Resim İş Bölümünü kurdu. Burada görev yapacak öğretmenlerin Almanya’da öğrenim görmelerini sağladı. 

Cumhuriyetin 10’uncu Yılı Kutlama Komisyonu üyeliğine seçildi. Ankara’da açık hava sergileri açtı. İsmet Paşa Kız Enstitüsü’nde eğitim sergisi düzenledi. Köy Enstitülerinin ilkelerinin ipuçlarının yer aldığı “ İş ve Meslek Terbiyesi” adlı kitabı yayınladı.

1934 yılında, Reşat Şemsettin Sirer ile birlikte hazırladıkları “Almanya Maarifi” adlı kitabını yayımladı. 

Gazi Eğitim Enstitüsü’nde müdür yardımcılığı yaparken, Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan tarafından İlköğretim Genel Müdürlüğü görevine getirildi.

Saffet Arıkan’a sunduğu “İlköğretim ve Eğitim Meselesi” başlıklı 35 sayfalık rapor ile ileriye dönük çalışmaların ana ilkelerini belirlemiş, bir anlamda Köy Enstitülerinin temel ilkelerini ortaya koymuştu.  

Atatürk’ün orduda çavuş ve onbaşı olarak görev yapanlardan küçük köyler için eğitmen yetiştirilmesi önerisini bir süre araştırdıktan sonra  Eskişehir Mahmudiye’de 84 öğrenciye “İlk Eğitmen Kursunu” açtı ve başarılı olanları köylerde staj yapmaya gönderdi.

1937 yılında eğitime başlayacak olan “Köy Eğitmenleri Yasası’nı” çıkarttı. Köy Enstitülerinin kurulmasını sağlayacak   raporu Milli Eğitim Bakanlığına  sundu. Bu raporun ışığında İzmir-Kızılçullu ve Eskişehir-Çiftelerde köy enstitülerinin proto tipi olan Köy Öğretmen Okullarını açtı.    

1938 yılında, Bulgaristan, Macaristan ve Almanya’ya giderek bu ülkelerdeki ilköğretim kurumlarını inceledi. Aynı yıl “Köyde Eğitim” adlı kitabını yayınladı. “Köy Eğitmen Kursları” ve “Öğretmen Okullarının İdaresi” yasalarını çıkarttı. “Canlandırılacak Köy” adlı kitabının ilk baskısını yapıldı. 

 Hasan Âli Yücel Millî Eğitim Bakanı olunca vekâleten yürüttüğü İlköğretim Genel Müdürlüğü görevine asaleten atandı.

İsmet İnönü tarafından, köy enstitülerinin sayısını 60’a çıkarması ve birkaç yıl içinde 200.000 tarımcı yetiştirilmesi ile ilgili çalışmalar yapmakla görevlendirildi. O da beş yılda 200.000 tarımcı yetiştirilmesini öngören bir raporu İnönü’ye   sundu. 

1944-1945 yılları arasında köylerde teknik ve mesleki eğitim sağlayacak 258 Köy Bölge Okulu açtı. Aynı yıl “İlköğretim Kavram Kitabı”nı yayınladı.

(YARIN İNÖNÜLÜ YILLAR)