Mahfi Eğilmez hocadan tanımlar:

1. Enflasyon: Fiyatlar genel düzeyinin sürekli yükselmesi.

2. Deflasyon: Fiyatlar genel düzeyinin sürekli düşmesi.

3. Shrinkflasyon: Malların miktarı düşürülüp fiyatının aynı tutulması.

4. Skimpflasyon: Malların kalitesi düşürülüp fiyatının aynı tutulması.

5. Greedflasyon: Fiyatların enflasyon oranının üzerinde artırılması.

Bizde bir tek "deflasyon" yok, olmaz da. Ülkenin yönetilememesi, üretici ve satıcılarda meslek etiği ve genel ahlâkın yetersiz olması, vb. yüzünden diğer dördü her zaman vardı ve olacaktır.

Enflasyonun sözlük anlamı şişme, iktisat dilinde ise fiyatlar genel düzeyinin artması imiş. Geçerli kural; “enflasyonu indirmenin yolu piyasadaki parayı kısmaktır.” Bunun yolu ise ücretli ve emekli kesiminin gelirlerini kısmaktan geçer.

Bu kesimler parasızlıktan fukaralaşıp alım güçleri düşecek, alım gücü düşünce de mal ve hizmet fiyatları ucuzlayacak ve fiyatların genel düzeyinde düşme yaşanacaktır. Mehmet Şimşeğin vur abalıya misali, Türkiye’de uyguladığı sistem budur. Bir avuç azınlık bu sistemin dışındadır.

Bize şimdiye kadar, böyle anlattılar, böyle yutturdular. Ancak kazın ayağı hiçte öyle değilmiş. Neden değilmiş? Şimdi Ege CANSEN’e kulak verelim:

“Massachusetts Üniversitesi genç iktisatçılarından Isabella Weber, ‘Satıcı Enflasyonunu Hedefe Koymak’ başlıklı makalesinde, üşenmemiş Adam Smith’in bundan 250 yıl önce yazdığı kitabında,

firmaların kârlılık oranlarını sabit tutacak düzeyde fiyat zammı yapmalarının, ücret artışlarının yarattığı maliyet artışından daha fazla enflasyona sebep olduğunu”

anlatan bölümü bulup, sayfaların fotokopisini makalesine eklemiş.

Weber, bu sonucu firmaların, fırsat bulunca ‘sürümden çok birimden kazanmaya’ yönelmelerinin neden olduğu belirtiyor. Bu davranıştan doğan enflasyona da ‘fırsatçı-flasyon’ adı verilmiş.

Ben de ezelden beri “Üzüm üzüme baka baka kararır” atasözünden ilham alıp “Fiyat fiyata baka baka zamlanır” diyerek enflasyonun bir kısır döngü olduğunu vurgular dururdum.

Ama iktisatçıların çoğunluğu firmaların bu şekilde suçlanmasına karşı.” Tabi karşı çıkarlar. Çünkü onların beslemeleri, tutmaları yani yanaşmaları. Ya da görünmez bir el, sisteme aykırı düşenleri bir şekilde tasfiye eder. Amerika’da halâ Mc. Carty uygulamalarının sürdüğünü düşünüyorum.

Firmalar, yılbaşında yıllık kar oranlarını belirliyor, koyuyorlar hedef olarak. Bu oranı sürümden kazanarak tutturamaz ise ürettiği mal ve hizmete zam yaparak tutturmaya çalışıyorlar.

Bakın marketlere, zam yapmada sınır tanımıyorlar. Fiyatlar günlük değişiyor. Bugün aldığınızı yarın aynı fiyata alamıyorsunuz.

Dilerim evinizde bir tesisat ya da elektrik arızası olmaz ya da beyaz eşyanız bozulmaz. Esnaf, bin bir nazla gelir, cebinizdeki tüm parayı alır ve gider.

Çünkü onlar serbest piyasa düzeninin baş aktörleri ve jönleridir. Bizler ise figüran.

Sağolasın, Ege hocam!

03 Eylül 2025.

Mahmut TEBERİK