Önceki gün MEB 2023-2024 istatistikleri açıklandı. Son bir iki yıldır hem eğitim müfredatlarındaki muhafazakar zorlamalar hem de MESEM ve ÇEDES gibi mesleğe ve tarikatlara zorlamalar sebebiyle eğitime yönelik duyarlılık daha da artmış durumda, çok şey yazılıp çiziliyor, eğitim sendikaları, veli dernekleri, partiler, tüm toplum sürekli sorunları dile getiriyor, sorununun bilinirliliği ve farkındalığı arttı, söylenecek ne kaldı ki denebilir, açıklanan istatistikler pek yeni bir şey göstermeyecek denebilir.
Bunda haklılık payı var da hem her gün yeni bir durumla karşılaşıyoruz hem de maalesef olumlu yönde bir niyet de izlenmiyor, aksine bir düzelme olmadığı gibi AKP-dinci kesimlerin müdahale ve dayatmaları da artarak devam ediyor, en son toptancı örneği MAARİF modeli oldu. Her açıklanan istatistik de bir önceki ile aynı değil, gelinen duruma dair bir şeyler daha gösteriyor.
5-17 yaş çağ nüfusu önceki yıl 16 milyon 915 iken 16 milyon 858 bin olmuş, yani bir yılda çağ nüfusunda sadece 57 binlik bir azalma var. Ancak okul öğrenci sayısı 1 milyon 194 bin 414 kişi azalmış.
Bu azalma özellikle açık öğretimde meydana gelmiş olmakla beraber hem resmi devlet okullarında (38 bin) hem de özel okullarda (39.5 bin) azalma olmuş. Okullardaki öğrenci azalmasının en önemli sebeplerinden biri hayat pahalılığı olabilir. Başta açık öğretim okullarındaki azalma olmak üzere bunun sebebini Bakanlığın açıklaması gerekiyor.
Tablo: Öğrenci Sayıları ve Yıllık Farklılaşma (2022/23 ve 2023/24)
| Toplam | Erkek | Kadın | Yıllık FarkYıllık Fark | ||||
| 2022/23 | 2023/24 | 2022/23 | 2023/24 | 2022/23 | 2023/24 | ||
| Toplam | 19 904 679 | 18710265 | 10263953 | 9600891 | 9640728 | 9109374 | - 1194414 |
| Resmi | 15887296 | 15849271 | 8146736 | 8101129 | 7740560 | 7748142 | 38025 |
| Özel | 1670729 | 1631192 | 909773 | 883476 | 760956 | 747716 | -39537 |
| Açık Öğretim | 2346654 | 1229802 | 1207444 | 616286 | 1139210 | 613516 | -1116852 |
Bir yılda hiç kaydı olmayan yurttaş sayısı 610 binlerden 813 binlere çıkmış, 203 bin artmış. Özellikle ortaöğretim çağında bu kopuşlar çok daha hızlanmış. Bu kopuşun hem eğitimin niteliğine hem de hayat pahalılığı/yoksulluğa bağlı olduğu öngörülebilir.
Bakanlık, yabancılarla birlikte hiç kaydı olmayan 1 milyon 123 bin çocuğun nerede olduğunu, açıklamak durumunda. Açık öğretim öğrencileriyle birlikte bu sayı 2 milyon 300 binleri aşıyor, bu çocuklar niye okulda değiller, bunların araştırılması ve sebeplerinin açıklanması, dahası bu çocukların acilen okullara kazandırılması gerekiyor.
Tablo: 2023-2024 Yaş Gruplarına Gör Net Okullaşma Oranı*
| Net Okullaşma | Çağ Nüfusu (2023 Aralık) | Okula Kayıtlı** | Kaydı Olmayan 2023-2024 | |
| 3 yaş | 16,99 | 1116764 | 189738 | 927026 |
| 4 yaş | 42,32 | 1187285 | 502459 | 684826 |
| 5 yaş | 86,23 | 1256552 | 1083525 | 173027 |
| 6-9 yaş | 98,59 | 5309934 | 5235064 | 74870 |
| 10-13 yaş | 98,31 | 5122388 | 5035820 | 86568 |
| 14-17 yaş | 90,74 | 5169106 | 4690447 | 478659 |
| Toplam 5-17 (T.C. Yurttaşı) | 95,18 | 16857980 | 1006821 | 813125 |
| Toplam 5-17 (Yabancı) | 76,44 | 1317122 | 1006821 | 310301 |
| Toplam (Yurttaş ve Yabancı) 5-17 | 93,82 | 18175102 | 17051676 | 1123426 |
*Yaş gruplarına (doğum yılları) göre NET okullaşma oranları hesaplanırken; öğrencinin ait olduğu eğitim kademesine (öğrenim türüne) bakılmaksızın, ilgili yaş grubunda bulunan toplam öğrencilerin, ilgili yaş grubunda bulunan toplam nüfusa bölünmesi ile elde edilmiştir.
2023/’24 okullaşma oranları hesaplanırken, kullanılan nüfus ve öğrenci sayılarında Türkiye’de ikamet eden T.C. vatandaşları kapsanmıştır. Türkiye’de ikamet eden yabancı uyruklu nüfus ve yabancı uyruklu öğrenci sayıları kapsam dışında tutularak, tamamlanmış olan en son takvim yılı sonu öğrenci rakamları (ocak 2024) ve tamamlanmış olan en son nüfus rakamları (31 Aralık 2023) kullanılarak hesaplanmıştır. Okul öncesi okullaşma oranları hesaplamalarına yaz eğitimi öğrenci sayıları dahil edilmemiştir. Yabancılar için: Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne bağlı Göç ve Acil Durumlarda Eğitim Daire Başkanlığı (2024) izleme ve değerlendirme raporu 2023.
**Açık öğretim ve MESEM dahil.
Hükümet ve Bakanlık olsun, esnaf ve burjuvazi olsun hemen her açıklamalarında düz işçi ve ara eleman bulamadıklarını ifade ediyorlar, bunun sebebini de genel liselere bağlıyorlar. Oysa genel lise öğrenci oranı çağ nüfusunun hiçbir zaman yüzde 5-10’unun aşmamıştı, çocukların çoğu zaten ilkokuldan itibaren eğitim hayatının dışında kalıyordu. 2000’li yıllar itibarıyla ortaöğretim öğrencisi tüm nüfusa yayılmış olup bu güncel durumda bile genel lisede bizzat okulda bulunan öğrenci oranı toplam öğrenci sayısının ancak yüzde 44’ünü oluşturuyor.
Tablo: Ortaöğretim Öğrencilerinin Okul Türlerine Göre Dağılımları (2022/23 ve 2023/24)
| Öğrenci Sayısı | Bir Önceki Yıla Göre Fark (Sayı | Toplam Öğrenci İçindeki Yüzdesi | |||
| 2022-2023 | 2023-2024 | 2022-2023 % | 2023-2024 % | ||
| ORTAÖĞRETİM TOPLAMI | 6789681 | 5796881 | -992800 | 100,00 | 100,00 |
| Resmi/Devlet* | 3913074 | 3737698 | -175376 | 57,63 | 64,48 |
| Özel | 571938 | 562000 | -9938 | 8,42 | 9,69 |
| Okulda Öğrenci Sayısı | 4485012 | 4299698 | -185314 | 66,06 | 74,17 |
| MESEM-İşletmede* | 295189 | 421633 | 126444 | 4,35 | 7,27 |
| Açık Öğretim (AL, MAL, AİHL) | 2009480 | 1075550 | -933930 | 29,60 | 18,55 |
| GENEL ORTAÖĞRETİM | 4437748 | 3528102 | -909646 | 65,36 | 60,86 |
| Resmi/Devlet | 2178051 | 2162531 | -15520 | 32,08 | 37,31 |
| Özel | 420283 | 413989 | -6294 | 6,19 | 7,14 |
| Okulda Öğrenci Sayısı | 2598334 | 2576520 | -21814 | 38,27 | 44,45 |
| Açık Öğretim Lisesi | 1839414 | 951582 | -887832 | 27,09 | 16,42 |
| MESLEKİ TEKNİK ORTAÖĞRETİM | 1772627 | 1743390 | -29237 | 26,11 | 30,07 |
| Resmi/Devlet * | 1254539 | 1128977 | -125562 | 18,48 | 19,48 |
| Özel | 151655 | 148011 | -3644 | 2,23 | 2,55 |
| Okulda Öğrenci Sayısı | 1406194 | 1276988 | -129206 | 20,71 | 22,03 |
| MESEM-İşletmede* | 295189 | 421633 | 126444 | 4,35 | 7,27 |
| Mesleki Açık Öğretim Lisesi | 71244 | 44769 | -26475 | 1,05 | 0,77 |
| DİN ÖĞRETİMİ (İMAM HATİP) | 579306 | 525389 | -53917 | 8,53 | 9,06 |
| Resmi/Devlet | 480484 | 446190 | -34294 | 7,08 | 7,70 |
| Özel | |||||
| Okulda Öğrenci Sayısı | 480484 | 446190 | -34294 | 7,08 | 7,70 |
| Açık Öğretim İmam Hatip Lisesi | 98822 | 79199 | -19623 | 1,46 | 1,37 |
* MESEM çıkarılarak hesaplanmıştır.(MESEM’deki öğrencilerin ne kadarı eğitim istatistiklerinde (mesleki teknik ortaöğretim öğrencileri arasında gösterilmektedir, açık bilgi bulunmamaktadır. 2022-2023 için: Bakan Özer’in 24 Mayıs 2023 tarihli açıklaması “1 milyon 405 bin 663 öğrencimizin 295 bin 189'u 18 yaş ve altında, 1 milyon 110 bin 474'ü ise 19 yaş ve üstünde yer alıyor.” 2023-2024 için: Bakan Tekin’in 24 Nisan 2024’te bir soru önergesi üzerine açıklaması. “Şubat ayı itibarıyla 82 bin 618’i kadın, 339 bin 15’i ise erkek olmak üzere MESEM’e kayıtlı toplam öğrenci sayısı 421 bin 633’tür.” Güncel Ekim 2024 MESEM 18 yaş altı üstü toplamı 714 bin 191 öğrencidir.
Yani 2023/2024 ortaöğretimde 5 milyon 796 bin 881 öğrencinin sadece 2 milyon 576 bin 520’si genel ortaöğretim veren okullarda bulunuyor, geriye kalan 3.2 milyon genç ya meslek liselerinde ya MESEM çıraklıkta ya açık öğretimde ya da tümden okuldan kopmuş bulunuyor.
Yani okul çağı nüfusunun en az yüzde 56’sı, olması gereken genel ortaöğretimde değil.
Ayrıntılarına gelecek haftalarda değinmeye çalışacağım ama en genel nicelikler bile hayat pahalılığının hem okullaşmayı hem de nitelikli eğitim hakkını doğrudan etkilediğini gösteriyor.
Çocukların beslenme sorunları, sağlıklı yemek ve suya erişimleri okula erişimlerinin bile önüne geçmiş bulunuyor. Açlığın, cehaletin/niteliksizliğin, sağlık sorunlarının düzeltilmesinin vazgeçilecek, ikame edilecek, ertelenecek bir durumu yok. Hem asgari donatıların ve personelin hem temizliğin hem yemeğin hem nitelikli eğitimin acilen sağlanması gerekiyor.