4857 Sayılı İş Kanununa göre;
Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi,
İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren,
İşçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi,
İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri
Bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmeye iş sözleşmesi,
Genel anlamda bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutara ücret,
Kamu veya özel sektör kurumlarının bankalarla yaptığı maaş ödeme protokolleri kapsamında, ilgili bankanın çalışanlara ayni veya nakdi olarak yapılan ödemelere de maaş promosyonu denir.
Promosyon çalışanlara doğrudan nakit veya hediye puan şeklinde yapılır. Denir denmesine, yapılır yapılmasına da kazın ayağı öyle değil. Şimdi gelelim promasyon uygulamalarına.
Kamuda, promasyon protokollerindeki suiistimal olasılığı dışında sıkıntı yok. İşte size iki örnek:
1. MMO (Makina Mühendisleri Odası) maaşları yatırdığı bankayla sıkı bir pazarlık yapıyor. Anlaşma sağlanan promosyon tutarları bir kuruşuna dokunmadan tüm örgüt çalışanlarına ödeniyor.
2. MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) 1.200.000 öğretmenin maaş promosyonu için yetkiyi ilçe milli eğitim müdürlüklerine bırakmış. En başta pazarlık gücü sıfıra yakın oluyor hem de suistimallere açık bir uygulama, yanlış.
Ancak problem özel sektörde. Çoğunluğu bankalarla promosyon anlaşması yapıyor, ancak bankanın ödediği parayı işçiye vermiyor, el koyuyor.
Ne günlere kaldık? İşçinin emeğini satarak kazandığı alın terinin karşılığında aldığı ücret için bankanın verdiği hediyeye bile el koymak. Ahlâki değil, meşru hiç değil.
Çağdaş içi işveren ilişkisi yok. İş etiği yok, işveren etiği tatile çıkmış. Adam para kazanmak için işyeri açmış, çalışanların ürettiği artı değerle zengin olmuş. Ancak insanların “ekmeğini veriyorum” diyerek kendisini hayır işlemiş, cennetlik biri gibi görüyor.
Serbest piyasa, hür teşebbüsün(!) sevgili ve saygıdeğer üyeleri!
İstisnalar hariç çoğunluğunuzun; boğaz tokluğuna insan çalıştırma, maaşları geç ödeme, kıdem tazminatlarının üstüne yatma, vergi kaçırma, vb. ne haltlar karıştırdığını ve yediğinizi biliyoruz.
Bu haltları yediğiniz için korkunuzdan ülkedeki demokrasinin katline, hukuksuzluğa, vb. karşı çıkamadığınızı biliyoruz. Bazılarınızın daha da ileri gidip hükümete yalakalık yaparak kamunun kaynaklarına el koyarak servet transferi yaptığını da biliyoruz.
Fakat maaş promasyonuna el koyma uygulamanıza, benim literatürümde gasp denir. Gasplar illa ki silahla yapılmaz. “Karşı çıkanı işten atma” tehdide de bir gasptır.
Ve son eleştirimde; böyle yapan işveren müsveddelerini teşhir etmeyen, bu gasba seyirci kalan, görmezden gelen SGK ve basınadır.
01 Ekim 2025.
Mahmut TEBERİK
