Mahmut TEBERİK

Tarih: 15.10.2025 14:32

1. DÜNYA SAVAŞI VE OSMANLIDA FİRARİ ASKERLER

Birinci Dünya Savaşı; 1914-1918 yılları arasında, sanayileşmiş ülkelerin dünyada iktisadî ve siyasî hâkimiyeti ele geçirme mücadelesi sonucu o zamana kadar benzeri görülmemiş,cephelerde ve cephe gerisinde de süren yıkıcı bir savaştı.

Osmanlı; 2 Ağustos 1914’te seferberlik ilan etti.Askerlik çağına gelmiş 1869-1895 yılları arası doğumlu olan erkekler genel seferberlik ile askere alındı.Dikkat! 26 yılda doğanların tamamı.

Çıkmaz sokak:1914 te Osmanlı’nınönünde iki yol gözüküyordu:Savaşı eğer Almanlar kazanırsa Alman kolonisi olacaktı,eğer İngiltere kazanırsa yok olacaktı.Ve savaşı İngilizler kazandı. Ancak, beklemedikleri, hayal bile etmedikleri bir gelişme yaşandı.1919-1922: Kurtuluş Savaşı.

Osmanlının durumu:

Toplam asker sayısı: 3 milyon. Şehit sayısı: 400 bin. Gazi sayısı: 600 bin. İtilaf devletlerince alınan esir sayısı:300 bin.Salgın hastalıklar nedeniyle ölen asker sayısı savaşta ölenlerden daha fazla idi. 

Daha Balkan Savaşlarındaki ekonomik buhranlar nedeniyle cephedeki askerinin karnını doyuramamış, firarları da önleyememiştir. Tahminen beş yüz bin asker firar etmiştir.

Firar edenlerin çoğu silahlarıyla kaçmış ve çete kurmuşlar, yağma ve hırsızlık yaparak güvenlik ve asayişi bozmuşlar, ordu için hastalıktan daha büyük bir sorun olmuşlardır.

Firarların nedenleri:

• Uzun süren savaşlar, psikolojik tükenmişlik, İtilaf Devletleri’nin propagandaları.
• İaşe ve lojistik sorunları, salgınlar, askerlerin ailelerini merak etmeleri ve haklı bir dava için savaşıldığına inanılmaması.
• Askerlerin cepheye giderken köylerine veya kasabalarına yakın yerden geçmeleri.
• Savaş öncesi eğitimsizlik, tükenen birliklere yeni asker takviyesi yapılamaması ve cepheye sevk edilirken yaya olarak gönderilmeleri
• Kısa sürede ikmal malzemelerinin tükenmesi, çevredekilerle yetinmesi.
• Çarpışmalarda vurulma, yaralanma veya ölüm korkusu.Savaşsa bile yenilginin kaçınılmaz olduğu inancı.Düşman silahlarının kendi silahlarından daha iyi olduğu” düşüncesi.
• Kafkas Cephesi gibi aşırı soğuklar veya Arap çölleri gibi aşırı sıcaklardan olumsuz etkilenme.
• Firar edenlerin yanlarına yoldaş araması,ailelerinin can ve mal güvenliğinden şüphe duymaları ve “köylerinin basıldığı” gibi haberler almaları.
• Halkın istek ve heyecanının olmaması.Siyasi ve askeri kademelerdeki yolsuzlukların ve suiistimallerin artması.Savaş sonunda ülkenin tahrip edileceği ve halkın feci yoksulluklara sürükleneceği endişesi.
• Ordunun koşulları; değersiz kâğıt para ile ödeme, sıhhi bakım yokluğu, tifo, kolera ve dizanteri gibi salgınlar, kötü veya üzerine olmayan elbise ve pabuçların kötü olması.
• Erlerin subayları tanımaması ve onlara güvenmemesi, askerlerin ne olup bittiği hakkında bilgilerinin ya da bir fikirlerinin olmaması.
• Cephelerdeki sefalet, yağ ve gazyağı gibi iaşe ihtiyaçlarının karşılanamaması.Ordunun açlıktan perişan olması, paçavralar içinde ayakkabısız olarak savaşa sürülmesi.
• Firarileri yakalamak için inzibat güçlerinin yetersizliği,

Subayların maaşlarını düzensiz alması, askerlerin ücretlerini hiç alamaması.

m.teberik@gmail.com