Pazardaki adam Nietzsche’ydi ve Tanrı’ya inanmayan, fakat Tanrı’nın yokluğunun sonuçlarını da düşünmeyen modern insanı anlatmak istiyordu. Nietzsche’ye göre insanlar Tanrı’nın otoritesini reddetmiş ama yerine hiçbir şey koymamıştı.
Batı uygarlığı, kendini yüzyıllarca Hristiyan ahlakı ile tanımladı. Bu ahlak acıya anlam yükler ve itaati erdem sayardı. Modern dünyada bilim ve sekülerleşme ile bu sistem çöktü ama insanlar o aynı kalıplarla yaşamaya devam etti.
Nietzsche, ateist değildi. “Tanrı öldü” sözünü Tanrı’nın gerçekten var olup olmadığına dair bir tartışma konusu açmak için söylemedi. Aksine, modern dünyanın içine sürüklendiği büyük bir kültürel ve ahlaki boşluğu görünür kılmaya çalışıyordu. İnsanlar kendi yarattıkları bu boşluğun farkında değildi.
Nietzsche’ye göre Tanrı fikri, bilimsel düşüncenin yükselişi, kilisenin otorite kaybı ve bireyci yaşam anlayışının güçlenmesiyle kendiliğinden çökmüştü. İnsanlar görünüşte hala dinî sembolleri koruyor, ahlaki kavramları kullanıyordu ama kullandıkları sembollerin ne anlama geldiklerinin bile farkında değildi. Bütün uygulamalar şekilseldi. Nietzsche ise, elinde fenerle, gün ışığında Tanrı’yı ararken kalabalığa, “Tanrı öldü. Onu biz öldürdük,” diye haykırarak, bunları anlatmak istiyordu. Ona göre Tanrı’nın ölümü, yalnızca bir inancın sönmesi değil; aynı zamanda o inanca dayanan ahlakın, anlamın ve değerlerin de yok olmasıydı.
Ahlakın olmadığı yerde, “iyi” ve “kötü” neye göre belirlenecek, hayat ne uğruna sürdürülecek, erdemlerin sahibi kim olacaktı? Gelinen nokta, hiçbir şeye inanmayan, hiçbir değeri temel kabul etmeyen, amaçsız ve yönsüz bir insanlık doğmuyor muydu?
Nietzsche’nin çığlığı bir yok oluşun korkusu değil, bir uyanışa çağrıdır. Tanrı’nın otoritesine dayanmayan ama insanın yaratıcı gücüne dayanan yeni değerler yaratma davetidir. Nietzsche’nin asıl hedefi, insanın kendi içindeki potansiyeli keşfederek kendini aşması ve bir üstinsan düşüncesinin gündeme gelmesidir.
Nietzsche’nin, “Tanrı öldü, onu biz öldürdük” sözü, bir inanç saldırısı değil; modern insanın ruhundaki derin boşluğa yönelik keskin bir teşhistir. Bu söz, insana büyük bir sorumluluk yükler. Bir zamanlar Tanrı’nın taşıdığı anlam ve değer yükünü artık insanın kendisi taşımalıdır.
NİETZSCHE BÖYLE DÜŞÜNMÜŞ, BÖYLE DE SÖYLEMİŞ.